ทางรถไฟสายเหนือ

ทางรถไฟสายเหนือ หรือ ทางรถไฟสายชุมทางบ้านภาชี-เชียงใหม่ เป็นเส้นทางรถไฟสายหนึ่งในประเทศไทย แยกออกจากทางรถไฟสายตะวันออกเฉียงเหนือที่สถานีรถไฟชุมทางบ้านภาชี ผ่านหลายจังหวัดในภาคกลางและภาคเหนือ และสิ้นสุดปลายทางที่สถานีรถไฟเชียงใหม่ รวมระยะทาง 751 กิโลเมตร นับตั้งแต่สถานีรถไฟกรุงเทพ (หัวลำโพง) และที่สถานีรถไฟชุมทางบ้านดารา จังหวัดอุตรดิตถ์ จะมีทางแยกไปยังสถานีรถไฟสวรรคโลก จังหวัดสุโขทัย รวมระยะทาง 457 กิโลเมตร นับตั้งแต่สถานีรถไฟกรุงเทพ (หัวลำโพง)

ทางรถไฟสายเหนือ
จากซ้ายไปขวา บนลงล่าง: สถานีรถไฟเชียงใหม่ อุโมงค์ขุนตาน ขบวนรถด่วนพิเศษอุตราวิถี สถานีรถไฟพิษณุโลก
ข้อมูลทั่วไป
ชื่ออื่น	ทางรถไฟสายชุมทางบ้านภาชี-เชียงใหม่
สถานะ	เปิดให้บริการ โครงการส่วนต่อขยาย
เจ้าของ	การรถไฟแห่งประเทศไทย
ปลายทาง	ชุมทางบ้านภาชี เชียงใหม่ สวรรคโลก
การดำเนินงาน
รูปแบบ	รถไฟระหว่างเมือง
ระบบ	รถไฟทางไกล ของการรถไฟแห่งประเทศไทย
ผู้ดำเนินงาน	การรถไฟแห่งประเทศไทย และบริษัทเอกชนในส่วน ของสถานีขนถ่ายสินค้า
ศูนย์ซ่อมบำรุง	โรงรถจักรดีเซลอุตรดิตถ์ โรงรถจักรดีเซลลำปาง โรงรถจักรดีเซลปากน้ำโพ
ผู้โดยสาร	1,359,405 คน (2565)
ข้อมูลทางเทคนิค
ระยะทาง	751.42 กม. (466.91 ไมล์)
จำนวนทางวิ่ง	ทางเดี่ยว (ระหว่างโครงการก่อสร้างรถไฟทางคู่)
รางกว้าง	1,000 mm (3 ft 3 ^3⁄8 in) มีเตอร์เกจ
ความเร็ว	120 กิโลเมตรต่อชั่วโมง (75 ไมล์ต่อชั่วโมง)
แผนที่เส้นทาง ด ค ก สัญลักษณ์ km 0.00 กรุงเทพ (หัวลำโพง) สายตะวันออก  ชุมทางฉะเชิงเทรา  2.17 ยมราช 3.29 จิตรลดา โรงพยาบาลรามาธิบดี 4.80 สามเสน 6.73 ประดิพัทธ์ 7.470 ชุมทางบางซื่อ บางซื่อ กรุงเทพอภิวัฒน์ สายใต้ ไป ชุมทางตลิ่งชัน สายสีแดงอ่อน ไป ตลิ่งชัน 11.01 จตุจักร 12.50 วัดเสมียนนารี 13.30 บางเขน 14.81 ทุ่งสองห้อง 17.57 หลักสี่ 19.47 การเคหะ 21.69 ตลาดใหม่ดอนเมือง ทางยกระดับ สายสีแดงเข้ม 22.21 ดอนเมือง หลักหก 29.75 รังสิต 33.84 คลองหนึ่ง 37.47 เชียงราก 40.19 มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ 44.12 นวนคร 46.01 เชียงรากน้อย 51.88 คลองพุทรา 58.00 บางปะอิน 62.75 บ้านโพ 71.08 อยุธยา 74.69 บ้านม้า 78.98 มาบพระจันทร์ 82.31 บ้านดอนกลาง 85.44 พระแก้ว 89.95 ชุมทางบ้านภาชี สายตะวันออกเฉียงเหนือ  ชุมทางแก่งคอย  93.85 ดอนหญ้านาง 96.44 หนองวิวัฒน์ 99.16 บ้านปลักแรด 102.73 ท่าเรือ ทางรถไฟสายพระพุทธบาท 108.78 บ้านหมอ 116.56 หนองโดน 121.2 บ้านกลับ บ้านกลับ – โคกกระเทียม บ้านกลับ – โคกกระเทียม ลพบุรี 1 ลพบุรี 2 127.44 บ้านป่าหวาย 132.81 ลพบุรี 137.51 ท่าแค 144.23 โคกกระเทียม 150.08 หนองเต่า ทางรถไฟสายหนองเต่า–เขาทับควาย 154.93 หนองทรายขาว 161.22 บ้านหมี่ 165.94 ห้วยแก้ว 170.33 ไผ่ใหญ่ 172.90 โรงเรียนจันเสน 173.68 จันเสน 176.63 บ้านกกกว้าว 180.20 ช่องแค 187.137 ทะเลหว้า 188.65 โพนทอง 193.02 บ้านตาลี 198.80 ดงมะกุ 204.06 หัวหวาย 211.44 หนองโพ 217.22 หัวงิ้ว 221.77 บ้านหนองหมู -2547 224.81 เนินมะกอก 231.35 ทุ่งน้ำซึม -ไม่ทราบแน่ชัด 235.49 เขาทอง 239.97 อ่างหิน -2546 สายตะวันออกเฉียงเหนือ  หนองคาย  สายตะวันออกเฉียงเหนือ  นครพนม  บ้านไผ่ 220.30 ชัยภูมิ 211.10 บ้านเขว้า 181.20 ชุมทางกุดน้ำใส 180.83 คลองสระแก้ว 113.30 บ้านจัดสรร 105.90 บ้านวังไผ่ 98.575 บรรจุและแยกสินค้ากล่อง บ้านพุเตย 98.075 บ้านพุเตย 55.500 ไพศาลี 35.00 บรรจุและแยกสินค้ากล่อง ท่าตะโก 34.50 ท่าตะโก ไป บ้านไผ่ 245.78 นครสวรรค์ 250.56 ปากน้ำโพ ไป ตาก 0.75 แม่น้ำน่าน 3.600 บึงเสนาท 10.36 บ้านมะเกลือ 15.75 มหาโพธิ 23.20 เก้าเลี้ยว 30.18 บางตาหงาย 38.07 เจริญผล 49.25 ตาขีด 55.80 ป่าพุทรา 64.00 ยางสูง 69.53 วังแขม 74.22 วังยาง 78.70 ท่ามะเขือ 87.75 วังบัว 94.95 คณฑี 104.35 เทพนคร 113.35 กำแพงเพชร 120.63 หนองปลิง 134.65 ลานดอกไม้ 147.35 โกสัมพี 157.05 วังเจ้า 168.08 วังหิน 172.86 แม่น้ำปิง 175.15 หนองบัวใต้ 181.143 ตาก 196.90 อุโมงค์ดอยรวก (15,500 ม.) 214.575 ด่านแม่ละเมา 219.35 อุโมงค์แม่ละเมา แห่งที่ 1 (1,420 ม.) 221.22 อุโมงค์แม่ละเมา แห่งที่ 2 (756 ม.) 221.22 ดอยพะวอ (12,000 ม.) 235.96 แม่ปะ 245.31 แม่สอด 250.10 ด่านแม่สอด 257.15 บึงบอระเพ็ด 263.58 ทับกฤช 270.87 คลองปลากด 280.29 ชุมแสง 290.24 วังกร่าง 297.03 บางมูลนาก 303.50 หอไกร 309.87 ดงตะขบ 319.00 ตะพานหิน 324.91 ห้วยเกตุ 332.60 หัวดง 339.36 วังกรด 346.79 พิจิตร 354.26 ท่าฬ่อ 362.22 บางกระทุ่ม 366.21 แม่เทียบ 375.31 บ้านใหม่ 381.87 บึงพระ 389.28 พิษณุโลก 393.75 บ้านเต็งหนาม 400.00 บ้านตูม 405.31 แควน้อย 414.50 พรหมพิราม 423.20 หนองตม 432.75 บ้านบุ่ง 437.41 บ้านโคน 447.55 พิชัย แม่น้ำน่าน 453.98 ไร่อ้อย 458.31 ชุมทางบ้านดารา ทางรถไฟสายสวรรคโลก 461.80 ท่าสัก 469.86 ตรอน 476.82 วังกะพี้ 485.17 อุตรดิตถ์ 487.52 ศิลาอาสน์ 489.35 ท่าเสา 494.35 น้ำริด ~2540-2549 497.56 บ้านด่าน 509.36 ปางต้นผึ้ง 513.72 อุโมงค์ปางตูบขอบ (120.09 ม.) 516.41 อุโมงค์เขาพลึง (362.44 ม.) 517.02 ขาพลึง 521.48 ห้วยไร่ 525.30 ไร่เกล็ดดาว 528.22 แม่พวก 855.45 บรรจุและแยกสินค้ากล่อง เชียงของ 853.35 เชียงของ 839.20 ศรีดอนชัย 806.15 บ้านเกี๋ยง 816.60 อุโมงค์ดอยหลวง (3600.00 ม.) เชียงแสน 7.500 กม โชคชัย ไป เชียงแสน 807.40 ชุมทางบ้านป่าซาง 796.43 เวียงเชียงรุ้ง 785.50 ทุ่งก่อ 771.80 เชียงราย 756.00 สันป่าเหียง 743.03 โป่งเกลือ 732.72 ป่าแงะ 724.50 ป่าแดด 709.90 บ้านใหม่ 689.80 บ้านร้อง 686.80 ดงเจน 683.60 พะเยา 677.60 บ้านโทกหวาก 670.70 มหาวิทยาลัยพะเยา 663.40 อุโมงค์แม่กา (2825.00 ม.) 642.30 ปงเตา 636.98 งาว 617.93 แม่ตีบ 609.05 อุโมงค์อ.สอง (6375.00 ม.) 606.20 อุโมงค์อ.สอง (1125.00 ม.) 590.90 สอง 584.20 หนองเสี้ยว 560.60 แพร่ 547.75 สูงเม่น ทางรถไฟสายเด่นชัย–เชียงราย–เชียงของ 533.94 เด่นชัย 538.43 ปากปาน 546.94 แก่งหลวง 554.42 ห้วยแม่ต้า 563.86 บ้านปิน 574.04 อุโมงค์ห้วยแม่ลาน (130.20 ม.) 574.20 ห้วยแม่ลาน -2524 578.46 ผาคัน 581.22 ผาคอ 591.07 ปางป๋วย 600.33 แม่จาง 609.16 แม่เมาะ 614.87 ห้วยรากไม้ 622.22 ศาลาผาลาด 628.45 แม่ทะ 637.41 หนองวัวเฒ่า 642.29 นครลำปาง 647.12 บ่อแฮ้ว ~2535-2545 654.85 ห้างฉัตร 660.98 ปางม่วง 665.09 ห้วยเรียน 671.80 แม่ตานน้อย 675.00 ปางหัวพง -ก่อน 2469 679.00 ปางยาง -ก่อน 2469 681.57 อุโมงค์ขุนตาน (1352.10 ม.) 683.14 ขุนตาน 691.89 ทาชมภู 700.68 ศาลาแม่ทา 707.00 ห้วยเกี๋ยง -2509 713.01 หนองหล่ม 723.59 ดอยติ -2523 729.21 ลำพูน 734.64 ป่าเส้า 742.78 สารภี 751.42 เชียงใหม่

ประวัติทางรถไฟสายเหนือ

ลำดับเหตุการณ์

ลำดับ	ช่วงสถานี	ระยะทาง (กิโลมตร)	เริ่มเดินรถ
1	ชุมทางบ้านภาชี-ลพบุรี	43	1 เมษายน พ.ศ. 2444
2	ลพบุรี-ปากน้ำโพ	117	31 ตุลาคม พ.ศ. 2448
3	ปากน้ำโพ-พิษณุโลก	139	24 มกราคม พ.ศ. 2450
4	พิษณุโลก-ชุมทางบ้านดารา	69	11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2451
5	ชุมทางบ้านดารา-ปางต้นผึ้ง	51	15 สิงหาคม พ.ศ. 2452
6	ปางต้นผึ้ง-แม่พวก	19	1 มิถุนายน พ.ศ. 2454
7	แม่พวก-ปากปาน	10	15 พฤศจิกายน พ.ศ. 2455
8	ปากปาน-ห้วยแม่ต้า	13	1 พฤษภาคม พ.ศ. 2456
9	ห้วยแม่ต้า-บ้านปิน	13	15 มิถุนายน พ.ศ. 2457
10	บ้านปิน-ผาคอ	17	1 พฤษภาคม พ.ศ. 2458
11	ผาคอ-แม่จาง	19	15 ธันวาคม พ.ศ. 2458
12	แม่จาง-นครลำปาง	42	1 เมษายน พ.ศ. 2459
13	นครลำปาง-ปางหัวพง	33	20 ธันวาคม พ.ศ. 2459
14	ปางหัวพง-ปางยาง	4	1 กรกฎาคม พ.ศ. 2461
15	ปางยาง-อุโมงค์ขุนตาน-เชียงใหม่	72	1 มกราคม พ.ศ. 2464
ค่าก่อสร้างทั้งหมด 46,817,492 บาท

รถไฟทางคู่

เนื่องจากมีขบวนรถไฟสายเหนือและสายตะวันออกเฉียงเหนือจำนวนมาก ทำให้รถไฟหลายขบวนต้องหลีกกัน ก่อให้เกิดความล่าช้า กรมรถไฟหลวงจึงสร้างทางรถไฟใหม่ข้างๆ ทางเดิม และเปิดเดินรถไฟทางคู่ได้เมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2485

จังหวัดและอำเภอที่ผ่าน

เขต / อำเภอ	จังหวัด
ปทุมวัน / ดุสิต / ราชเทวี / พญาไท / จตุจักร / หลักสี่ / ดอนเมือง	กรุงเทพมหานคร
ธัญบุรี / คลองหลวง	ปทุมธานี
บางปะอิน / พระนครศรีอยุธยา / อุทัย / ภาชี / ท่าเรือ	พระนครศรีอยุธยา
บ้านหมอ / หนองโดน	สระบุรี
เมืองลพบุรี / บ้านหมี่	ลพบุรี
ตาคลี / พยุหะคีรี / เมืองนครสวรรค์ / ชุมแสง	นครสวรรค์
บางมูลนาก / ตะพานหิน / เมืองพิจิตร	พิจิตร
บางกระทุ่ม / เมืองพิษณุโลก / พรหมพิราม	พิษณุโลก
พิชัย / ตรอน / เมืองอุตรดิตถ์	อุตรดิตถ์
ศรีนคร / สวรรคโลก	สุโขทัย
เด่นชัย / ลอง	แพร่
แม่เมาะ / แม่ทะ / เมืองลำปาง / ห้างฉัตร	ลำปาง
แม่ทา / เมืองลำพูน	ลำพูน
สารภี / เมืองเชียงใหม่	เชียงใหม่

รายชื่อสถานีรถไฟสายเหนือ

รายชื่อชุมทางรถไฟสายเหนือ

ชื่อชุมทาง	แยกไปยัง
ชุมทางบ้านภาชี	อุบลราชธานี, เวียงจันทน์ (คำสะหวาด)
ชุมทางบ้านดารา	สวรรคโลก

สะพาน/อุโมงค์ทางรถไฟสายเหนือ

สะพาน

อ้างอิง:

• สะพานปรมินทร์ ความยาว 262.36 เมตร
• สะพานคอมโพสิต ความยาว 90 เมตร
• สะพานสามหอ ความยาว 120 เมตร
• สะพานสองหอ ความยาว 120 เมตร
• สะพานทาชมภู (สะพานขาว) ความยาว 80 เมตร

อุโมงค์

ชื่ออุโมงค์	กิโลเมตรที่	ความยาว (เมตร)	รูปภาพ
อุโมงค์ปางตูบขอบ	513 (ปางต้นผึ้ง-เขาพลึง)	120.09
อุโมงค์เขาพลึง	516 (ปางต้นผึ้ง-เขาพลึง)	362.44
อุโมงค์ห้วยแม่ลาน	574 (บ้านปิน-ผาคัน)	130.20
อุโมงค์ขุนตาน	681-682 (แม่ตานน้อย-ขุนตาน)	1,362.10

แผนในอนาคต

ในอนาคต การรถไฟแห่งประเทศไทย (รฟท.) ร่วมกับ สำนักงานนโยบายและแผนการขนส่งและจราจร (สนข.) จะทำการย้ายสถานีต้นทางหลักของกรุงเทพ จากสถานีกรุงเทพ (หัวลำโพง) มาที่ สถานีชุมทางบางซื่อ เป็นสถานีหลักแห่งเดียวของกรุงเทพมหานคร พร้อมจัดเส้นทางใหม่ จากบางซื่อไปนครปฐม และราชบุรี เป็นสายตะวันตก จากบางซื่อไปหัวลำโพง วงเวียนใหญ่ มหาชัย จนถึงปากท่อ ตลอดจนทุกสถานีหลังจากนี้ นับเป็นสายใต้เส้นทางใหม่ ส่วนจากบางซื่อไปชุมทางบ้านภาชี ยังเป็นสายเหนือและสายตะวันออกเฉียงเหนือเช่นเดิม จากบางซื่อไปสุวรรณภูมิ ฉะเชิงเทรา เป็นสายตะวันออกตามเดิม และแยกเพิ่มอีก 2 เส้นทางคือ รถไฟความเร็วสูง (ไฮสปีดเทรน) เส้นทางกรุงเทพ-ระยอง และรถไฟฟ้าเชื่อมท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ (SARL : Suvarnabhumi Airport Rails Link)

นอกจากนี้ ยังมีโครงการปรับปรุงทางรถไฟทั้งหมดเป็นทางคู่ ในเส้นทางรถไฟสายเหนือ จะแบ่งเป็น 5 ช่วง ประกอบด้วย

• เปิดใช้งานแล้ว
  • ทางคู่
    • ชุมทางบางซื่อ-รังสิต
    • ชุมทางบ้านภาชี-ลพบุรี
    • ท่าแค-ปากน้ำโพ
  • ทางสาม
    • รังสิต-ชุมทางบ้านภาชี
• กำลังก่อสร้าง
  • ลพบุรี-ปากน้ำโพ
    • บ้านกลับ-โคกกะเทียม เป็นรถไฟทางคู่เส้นทางใหม่แบบยกระดับ เพื่อเลี่ยงพระปรางค์สามยอด (อยู่ระหว่างติดตั้งระบบและทดสอบระบบ จะเปิดให้บริการในวันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2568)
• โครงการ
  • ปากน้ำโพ-เด่นชัย
  • เด่นชัย-เชียงใหม่

โครงการรถไฟทางคู่สายใหม่ 1 เส้นทาง คือ

• เด่นชัย-เชียงราย-เชียงของ

โครงการก่อสร้างรถไฟทางคู่สายใหม่ระยะถัดไป จำนวน 3 เส้นทาง คือ

• นครสวรรค์-กำแพงเพชร-ตาก-แม่สอด ระยะทาง 250 กิโลเมตร
• นครสวรรค์-บ้านไผ่ (เชื่อมทางรถไฟสายตะวันออกเฉียงเหนือ) ระยะทาง 304 กิโลเมตร
• สุพรรณบุรี-นครหลวง-ชุมทางบ้านภาชี (เชื่อมทางรถไฟสายใต้) ระยะทาง 68 กิโลเมตร

ดูเพิ่ม

• ทางรถไฟสายตะวันออกเฉียงเหนือ
• ทางรถไฟสายตะวันออก
• ทางรถไฟสายใต้
• ทางรถไฟสายแม่กลอง

อ้างอิง

1. "เปิดแผนที่สถานีรถไฟประเทศไทยสถิติผู้ใช้งาน 2565". สถาบันนวัตกรรมและธรรมาภิบาลข้อมูล. 20 July 2023. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2023-07-22. สืบค้นเมื่อ 2023-07-22.
2. "ทางรถไฟที่เชื่อมต่อกับเพื่อนบ้าน". www.tri.chula.ac.th. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-07-30. สืบค้นเมื่อ 2025-02-06.
3. ตำนานแห่งรถไฟไทย — รถไฟไทยดอตคอม
4. ประวัติ สรพ. ปากน้ำโพ — รถไฟไทยดอตคอม
5. บันทึกข้อมูลเรื่องสะพาน — รถไฟไทยดอตคอม
6. อุโมงค์รถไฟในประเทศไทย — รถไฟไทยดอตคอม

แหล่งข้อมูลอื่น