พระเจ้าดวงทิพย์

พระเจ้าดวงทิพย์ (ไทยถิ่นเหนือ: ; พ.ศ. 2291 - 2369) เจ้าผู้ครองนครลำปาง สืบต่อจากพระเจ้าคำโสมผู้เป็นพระเชษฐา ครองราชย์ในระหว่างปี พ.ศ.2337 - 2369 ซึ่งพระองค์ทรงเป็นเจ้าราชบุตรองค์ที่ 4 ของเจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว และทรงเป็นเจ้าผู้ครองนครที่ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาเลื่อนพระเกียรติยศขึ้นเป็น "พระเจ้าประเทศราช" องค์ที่ 2 (13 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2366 - 30 มีนาคม พ.ศ. 2369) ในสมัยรัชกาลที่ 3

พระเจ้าดวงทิพย์
พระเจ้าหอคำดวงทิพย์
ไฟล์:พระเจ้าดวงทิพย์.jpg
เจ้าผู้ครองนครลำปาง
ครองราชย์	พ.ศ. 2337 - 2369
รัชสมัย	31 ปี
ก่อนหน้า	พระยาคำโสม
ถัดไป	พระยาไชยวงศ์
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
อุปราช	พระยาอุปราชหมูล่า
พระยาอุปราชนครลำปาง
ดำรงพระยศ	พ.ศ. 2329 - 2337
ถัดไป	พระยาอุปราชหมูล่า
เจ้าหลวง	พระยาคำโสม
ประสูติ	พ.ศ. 2291
พิราลัย	พ.ศ. 2369 (78 ปี)
ราชเทวี	เจ้าสุวัณณเกี๋ยงคำ เจ้าสะหลีบุญนำ เจ้าบัวแก้ว
พระบุตร	เจ้าอุปราชมหาพรหม เจ้าหน่อเมือง เจ้าพรหมาภิพงษธาดา พระยาฤทธิภิญโญยศ เจ้าคำหล้า
ราชวงศ์	ทิพย์จักร
ราชสกุล	ณ ลำปาง
พระบิดา	เจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว
พระมารดา	เจ้าจันทา
ศาสนา	เถรวาท

พระเจ้าดวงทิพย์ หรือ "พระเจ้านครลำปางดวงทิพ" ได้รับพระราชทานสถาปนาเป็นพระเจ้าประเทศราช พระองค์ที่ 2 ถัดจากพระบรมราชาธิบดีฯ

พระประวัติ

พระเจ้าดวงทิพย์ เป็นพระอนุชาของพระเจ้ากาวิละ มีพระเชษฐา พระอนุชา และพระขนิษฐา รวม 10 พระองค์ โดยเจ้าชายทั้ง 7 พระองค์ได้ทรงช่วยกันต่อสู้อริราชศัตรูขยายขอบขัณฑสีมาล้านนาออกไปอย่างเกรียงไกร เป็นเหตุให้มีพระสมัญญาว่า "เจ้าเจ็ดตน" มีพระนามตามลำดับ ดังนี้

1. พระเจ้ากาวิละ พระเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 1 (นับเป็น "พระเจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 3" ใน "ราชวงศ์ทิพย์จักราธิวงศ์ (เจ้าเจ็ดตน) ")
2. พระยาคำโสม พระเจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 4
3. พระยาธรรมลังกา พระเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 2
4. พระเจ้าดวงทิพย์ พระเจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 5
5. เจ้าศรีอโนชาในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท
6. เจ้าหญิงสรีวัณณา (ถึงแก่พิราลัยแต่เยาว์)
7. พระยาอุปราชหมูล่า พระราชมหาอุปราชานราธิบดีศรีสุวรรณฝ่ายหน้าหอคำนครลำปาง
8. พระยาคำฟั่น เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 3 และ เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 1
9. เจ้าหญิงสรีบุญทัน (พิราลัยแต่เยาว์)
10. พระเจ้าบุญมาเมือง พระเจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 2

ในปี พ.ศ. 2317 พระยาดวงทิพย์ ได้รับพระราชทานอาชญาสิทธิ์เป็นพระยาราชวงศ์นครลำปาง

พระราชกรณียกิจ

พระเจ้าดวงทิพย์ เมื่อครั้งยังดำรงอิสริยยศเป็น "พระยาอุปราช" ได้ร่วมกับพระยาคำโสม พระเจ้ากาวิละ และเจ้าพี่น้อง 7 พระองค์ (เจ้าเจ็ดตน) คุมไพร่พลสมทบในราชการสงครามตีเมืองเชียงแสน ในปี พ.ศ. 2336

พ.ศ. 2337 พระยาคำโสม ป่วยถึงแก่พิราลัย พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงสถาปนาให้พระยาอุปราชดวงทิพย์ ขึ้นครองนครลำปาง เป็น "พระยานครลำปาง” และได้รับพระราชทานเครื่องยศเป็น "เจ้านครลำปาง" ในเดือนมกราคม พ.ศ. 2366 จนถึงแก่พิราลัยในปี พ.ศ. 2369 พระชนมายุ 78 พรรษา

ราชโอรส ราชธิดา

พระเจ้าดวงทิพย์ มีพระอัครชายาคือ แม่เจ้าสุวัณณเกี๋ยงคำ ราชธิดาเจ้าฟ้าชายสามจุฬามณีสิริเมฆภูมินทร์ เจ้าฟ้านครเชียงตุง พระเจ้าดวงทิพย์ยังมีราชเทวีอีกคือ แม่เจ้าสะหลีบุญนำ ธิดาเจ้าพระยาสะหลี และแม่เจ้าบัวแก้ว ราชธิดาพระยามงคลยศประเทศราช เจ้าผู้ครองนครน่าน มีราชบุตร-ราชธิดา ดังนี้

• เจ้าน้อยมหาพรหม เป็นเจ้าอุปราชนครลำปาง พิราลัยปี พ.ศ. 2406 มีโอรสคือ
  • เจ้าแก้วเมืองมา เป็นเจ้าราชวงศ์นครลำปาง
• เจ้าหน่อเมือง เป็นเจ้าราชวงศ์นครลำพูน
• เจ้าวงศ์ หรือเจ้าพรหมวงศ์ ต่อมาขึ้นครองนครลำปางเป็นที่ เจ้าพรหมาภิพงษธาดา
• พระยาฤทธิภิญโญยศ เจ้าหลวงเมืองงาว (เจ้าหนานมหาวงศ์) เสกสมรสกับธิดาเจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 8 พระยาน้อยอินท์
• เจ้าคำหล้า พระมารดาในพระเจ้าอินทวิชยานนท์ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 7

ราชตระกูล

พงศาวลีของพระเจ้าดวงทิพย์
4. พระยาไชยสงคราม (ทิพย์ช้าง)                             2. เจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว                                   5. เจ้าพิมพา                             1. พระเจ้าดวงทิพย์                                         3. เจ้าจันทา

อ้างอิง

1. หนานอินแปง. พระราชชายา เจ้าดารารัศมี. กรุงเทพฯ : บางกอกบุ๊ค, 2546
2. วรชาติ มีชูบท. เจ้านายฝ่ายเหนือ และตำนานรักมะเมียะ. กรุงเทพฯ : สร้างสรรค์บุ๊ค. 2556
3. คัมภีร์ คัมภีรญาณนนท์, นาวาอากาศเอก. เจ้านายฝ่ายเหนือ. [1] เก็บถาวร 2021-05-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
4. วรชาติ มีชูบท (2556) เจ้านายฝ่ายเหนือ และตำนานรักมะเมียะ กรุงเทพฯ : สร้างสรรค์บุ๊ค หน้า 4
5. มงคล ถูกนึก. ไทยวน คนเมือง แห่งลุ่มแม่น้ำวัง. ลำปาง : ลำปางบรรณกิจ. 2555

แหล่งข้อมูลอื่น

• ปราณี ศิริธร ณ พัทลุง. เพ็ชร์ล้านนา. (ครั้งที่ 2) เชียงใหม่ :ผู้จัดการ ศูนย์ภาคเหนือ, 2538.
• สมหมาย เปรมจิตต์, สถาบันวิจัยสังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. ตำนานสิบห้าราชวงศ์ (ฉบับสอบชำระ) . เชียงใหม่: มิ่งเมือง, 2540.
• ศักดิ์ รัตนชัย. พงศาวดารสุวรรณหอคำนครลำปาง (ตำนานเจ้าเจ็ดพระองค์กับหอคำมงคล ฉบับสอบทานกับเอกสารสืบค้น สรสว.ลำปาง) .
• เจ้าวงศ์สัก ณ เชียงใหม่, คณะทายาทสายสกุล ณ เชียงใหม่. เจ้าหลวงเชียงใหม่. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์ พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน), 2539.
• คณะทายาทสายสกุล เจ้าหลวงเมืองพะเยา, สถาบันศิลปวัฒนธรรมโยนก. ครบรอบ 100 ปี แม่เจ้าทรายมูล (มหาวงศ์) ไชยเมือง และประวัติสายสกุลเจ้าหลวงเมืองพะเยา พุทธศักราช 2387 - 2456. พะเยา :บ.ฮาซัน พริ้นติ้ง จก., 2546
• นงเยาว์ กาญจนจารี. ดารารัศมี : พระประวัติพระราชชายา เจ้าดารารัศมี. เชียงใหม่ :สุริวงศ์บุ๊คเซนเตอร์, 2539.

ก่อนหน้า		พระเจ้าดวงทิพย์		ถัดไป
พระเจ้าคำโสม		เจ้าผู้ครองนครลำปาง (2337 - 2369)		พระเจ้าไชยวงศ์
พระบรมราชาธิบดี (พระเจ้านครเชียงใหม่)		พระเจ้าประเทศราช องค์ที่ 2 (13 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2366 - 30 มีนาคม พ.ศ. 2369)		พระเจ้าบุญมา (พระเจ้านครลำพูน)