ตุ้นก้วน

ตุ้นก้วน มีชื่อในภาษาจีนกลางว่า จัวจฺวิ้น (จีน: 涿郡; พินอิน: Zhuō Jùn) มีอีกชื่อว่า ฟ่านหยางจฺวิ้น (จีน: 范陽郡; พินอิน: Fànyáng Jùn) เป็นกุ๋น (郡 จฺวิ้น) หรือเมืองของจีนสมัยราชวงศ์ตั้งแต่ยุคราชวงศ์ฮั่นถึงราชวงศ์ถัง มีพื้นที่ครอบคลุมมณฑลเหอเป่ย์และกรุงปักกิ่งในปัจจุบัน

ราชวงศ์ฮั่น

เมืองตุ้นก้วนก่อตั้งในรัชสมัยพระเจ้าฮั่นโกโจ (漢高祖 ฮั่นเกาจู่) โดยแยกมาจากพื้นที่ของเมืองกว่างหยาง (廣陽郡 กว่างหยางจฺวิ้น), กิลกกุ๋น (鉅鹿郡 จฺวี้ลู่จฺวิ้น) และเหิงชาน (恒山郡 เหิงชานจฺวิ้น) โดยมีที่ว่าการเมืองที่อำเภอตุ้นก้วน (涿 จัว, ปัจจุบันคือนครจัวโจว) ในยุคราชวงศ์ฮั่นตะวันก เมืองตุ้นก้วนแบ่งเขตปกครองเป็น 29 อำเภอ ได้แก่ ตุ้นก้วน, ไหน่ (迺), กู่ชิว (穀丘), กู้อาน (故安), หนานเชินเจ๋อ (南深澤), ฟ่านหยาง (范陽), หลีอู๋ (蠡吾), หรงเฉิง (容城), อี้ (易), กว่างว่าง (廣望), เม่า (鄚), เกาหยาง (高陽), โจวเซียง (州鄉), อานผิง (安平), ฝาน-ยฺหวี (樊輿), เฉิง (成), เหลียงเซียง (良鄉), ลี่เซียง (利鄉), หลินเซียง (臨鄉), อี้ชาง (益昌), หยางเซียง (陽鄉), ซีเซียง (西鄉), เหราหยาง (饒陽), จงฉุ่ย (中水), อู่-ยฺเหวียน (武垣), อาหลิง (阿陵), อาอู๋ (阿武), เกากัว (高郭) และซินชาง (新昌) เมื่อ ค.ศ. 2 จำนวนประชากรของเมืองตุ้นก้วนคือ 782,764 คนใน 195,670 ครัวเรือน อำเภอส่วนใหญ่ถูกยกเลิกในยุคราชวงศ์ฮั่นตะวันออก และมีเพียง 7 อำเภอที่ถูกระบุในรายชื่อที่ปรากฏในโฮ่วฮั่นชู ได้แก่ ตุ้นก้วน, ไหน, กู้อาน, เหลียงเซียง, เป่ย์ซินเฉิง (北新城) และฟางเฉิง (方城, เดิมเป็นส่วนหนึ่งของเมืองกว่างหยาง) เมื่อ ค.ศ. 140 จำนวนประชากรของเมืองตุ้นก้วนคือ 633,754 คนใน 102,218 ครัวเรือน

วุยก๊กและราชวงศ์จิ้น

ในรัชสมัยของโจผี (曹丕 เฉา พี) จักรพรรดิแห่งวุยก๊ก (魏國 เว่ย์กั๋ว) ตุ้นก้วนถูกเปลี่ยนชื่อเป็นฟ่านหยาง (范陽) หลังการสถาปนาราชวงศ์จิ้น พื้นที่ของเมืองฟ่านหยางถูกจัดตั้งใหม่เป็นราชรัฐฟ่านหยาง (范陽國 ฟ่านหยางกั๋ว) มีอ๋อง (王 หวาง) 3 พระองค์ที่ได้รับฐานันดรศักดิ์เป็นอ๋องแห่งฟ่านหยาง (范陽王 ฟ่านหยางหวาง):

• ซือหม่า ซุย (司馬綏) อ๋องคาง (康) แห่งฟ่านหยาง, ค.ศ. 265–279
• ซือหม่า เซียว (司馬虓), ค.ศ. 279–306
• ซือหม่า หลี (司馬黎), ค.ศ. 306 ถูกปลงพระชนม์ในช่วงสงครามแปดอ๋อง

ราชรัฐฟ่านหยางประกอบด้วย 8 อำเภอ ได้แก่ ตุ้นก้วน (จัว), เหลียงเซียง, ฟางเฉิง, ฉางเซียง (長鄉), ไหน่, กู้อาน, ฟ่านหยาง และหรงเฉิง จำนวนประชากรคือ 11,000 ครัวเรือนเมื่อ ค.ศ. 280

ราชวงศ์สุยและราชวงศ์ถัง

ในยุคราชวงศ์สุยและราชวงศ์ถัง ตุ้นก้วนหรือจัวจฺวิ้น (ก่อน ค.ศ. 742) และฟ่านเมือง (หลัง ค.ศ. 742) เป็นชื่อเรียกอีกชื่อของมณฑลอิวจิ๋วหรือโยวโจว (幽州) แบ่งเขตปกครองเป็น 9 อำเภอ จำนวนประชากรเมื่อ ค.ศ. 742 คือ 371,312 คนใน 67,243 ครัวเรือน ที่ว่าการมณฑลอยู่ที่จี้เฉิง (薊城; ปัจจุบันคือกรุงปักกิ่ง)

อ้างอิง

1. ("ผู้นั้นจึงตอบว่าเราชื่อเตียวหุยเอ๊กเต๊กบ้านอยู่ตุ้นก้วน เรามีทรัพย์สินไร่นาเปนอันมาก ทั้งร้านสุกรสุราก็มีขาย เราพอใจคบเพื่อนฝูงซึ่งมีสติปัญญา บัดนี้เห็นท่านดูหนังสือแล้วทอดใจใหญ่จึงทักจะใคร่รู้เนื้อความ") "สามก๊ก ตอนที่ ๑". วัชรญาณ. สืบค้นเมื่อ August 6, 2025. เทียบกับ (其人曰：「某姓張，名飛，字翼德。世居涿郡，頗有莊田，賣酒屠豬，專好結交天下豪傑。適纔見公看榜而嘆，故此相問。」) สามก๊ก ตอนที่ 1.
2. ("แลเมืองตุ้นก้วนมีชายคนหนึ่งชื่อเล่าปี่ เมื่อน้อยชื่อเหี้ยนเต๊ก ก็ไม่สู้รักเรียนหนังสือแต่มีปัญญานํ้าใจนั้นดี ความโกรธความยินดีมิได้ปรากฎออกมาภายนอก ใจนั้นอารีย์นักมีเพื่อนฝูงมาก ใจกว้างขวาง หมายจะเปนใหญ่กว่าคนทั้งปวง กอปด้วยลักษณรูปใหญ่สมบูรณ์สูงประมาณห้าศอกเศษ หูยานถึงบ่า มือยาวถึงเข่า หน้าขาวดังสีหยก ฝีปากแดงดังชาดแต้ม จักษุชำเลืองไปเห็นหู") "สามก๊ก ตอนที่ ๑". วัชรญาณ. สืบค้นเมื่อ August 6, 2025. ชื่อ "ตุ้นก้วน" ในที่นี้อาจหมายถึงอำเภอจัว (涿縣 จัวเซี่ยน) ซึ่งเป็นอำเภอเอกของเมืองตุ้นก้วนหรือเมืองจัว (涿郡 จัวจฺวิ้น) เทียบกับ (榜文行到涿縣，引出涿縣中一個英雄。那人不甚好讀書；性寬和，寡言語，喜怒不言於色；素有大志，專好結交天下豪傑；生得身長七尺五寸，兩耳垂肩，雙手過膝，目能自顧其耳，面如冠玉，唇如塗脂；中山靖王劉勝之後，漢景帝閣下玄孫：姓劉，名備，字玄德。) สามก๊ก ตอนที่ 1.
3. ฮั่นชู เล่มที่ 28.
4. โฮ่วฮั่นชู เล่มที่ 113.
5. จิ้นชู เล่มที่ 37.
6. จิ้นชู เล่มที่ 14.
7. ซินถังชู เล่มที่ 39.