เทียนมานียุต

เทียนมานียุต (มอญ: ဒိန်ၝိတ်ရတ်;พม่า: ဒိန်မဏိရွတ်, เสียงอ่านภาษาพม่า: [dèiɴ mənḭ jʊ̯ʔ]) หรือในราชาธิราชเรียก อำมาตย์ทินมณิกรอด (/ทิน-มะ-นิก-รอด/) เป็นอัครมหาเสนาบดีร่วมแห่งอาณาจักรหงสาวดีระหว่างรัชสมัยพระเจ้าราชาธิราช (ค.ศ. 1384–1421) นอกจากนี้เขายังเป็นนายพลอาวุโสและเป็นเจ้าเมืองสำคัญอาทิ สิเรียม (คริสต์ทศวรรษ 1370–ค.ศ. 1408) พะสิม (ค.ศ. 1408–1415) และซิต้อง (ค.ศ. 1415 – คริสต์ทศวรรษ 1420) เทียนมานียุตร่วมกับยัตซา หรือ สมิงพ่อเพชร ผู้ร่วมงาน เป็นกำลังสำคัญในภารกิจการรวมแผ่นดินที่พูดภาษามอญในช่วงปลายคริสต์ทศวรรษ 1380 เช่นเดียวกับสงครามสี่สิบปีที่ต่อสู้กับอาณาจักรอังวะที่พูดภาษาพม่า

เทียนมานียุต ဒိန်မဏိရွတ်
อัครมหาเสนาบดีร่วมแห่งหงสาวดี
ดำรงตำแหน่ง 1388–1421
กษัตริย์	พระเจ้าราชาธิราช
ก่อนหน้า	สมิงชีพราย
ถัดไป	Maha Thamun?
เจ้าเมืองซิต้อง
ดำรงตำแหน่ง 1415 – คริสต์ทศวรรษ 1420
กษัตริย์	พระเจ้าราชาธิราช
ก่อนหน้า	สมิงชีพราย
ถัดไป	?
เจ้าเมืองพะสิม
ดำรงตำแหน่ง 1408–1415
กษัตริย์	พระเจ้าราชาธิราช
ก่อนหน้า	Thilawa
ถัดไป	Smin Awa Naing
เจ้าเมืองสิเรียม
ดำรงตำแหน่ง ป. คริสต์ทศวรรษ 1370 – 1408
กษัตริย์	พระยาอู่ (คริสต์ทศวรรษ 1370?–1384) พระเจ้าราชาธิราช (1384–1408)
ก่อนหน้า	Smin Sam-Brat?
ถัดไป	Smin Awa Naing
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	? อาณาจักรเมาะตะมะ
เสียชีวิต	? อาณาจักรหงสาวดี
วิชาชีพ	อัครมหาเสนาบดีร่วม, นายพล
ยศที่ได้รับการแต่งตั้ง
รับใช้	อาณาจักรหงสาวดี
สังกัด	กองทัพหงสาวดี
ประจำการ	คริสต์ทศวรรษ 1380 – คริสต์ทศวรรษ 1410
ยศ	นายพล
บังคับบัญชา	ทหารบก, ทหารเรือ
ผ่านศึก	สงครามอังวะ–หงสาวดี (ค.ศ. 1385–1391) สงครามอังวะ–หงสาวดี (ค.ศ. 1401–1403) สงครามอังวะ–หงสาวดี (ค.ศ. 1408–1418)

อาชีพช่วงต้น

รายงานจากพงศาวดารราชาธิราช เขาเป็นเสนาบดีอาวุโสของราชสำนักพระยาอู่ตอนที่พระองค์สวรรคตใน ค.ศ. 1384 ในตอนนั้น เขารู้จักกันในชื่อ Tein Nge (แปลตรงตัว 'เทียนผู้เยาว์') หรือ Amat Dein/Tein (แปลตรงตัว 'อำมาตย์ดิน/เทียน') ดินหริอเทียนเป็นชื่อตำแหน่งที่เข้าได้รับเมื่อพระมหากษัตริย์ทรงแต่งตั้งเขาเป็นเจ้าเมืองสิเรียม (ปัจจุบันคือ ตาน-ลยีน) การแต่งตั้งนั้นน่าจะเกิดขึ้นไม่เร็วกว่าช่วงกลางคริสต์ทศวรรษ 1370

ครอบครัว

พงศาวดารต่าง ๆ ไม่ได้กล่าวถึงสมาชิกในครอบครัวโดยตรงของเทียนมานียุต เขามีหลานชายชื่อ Sanda-Yathi ซึ่งรับใช้เขาตอนปกครองพะสิม

หมายเหตุ

1. พงศาวดารต่าง ๆ ใช้ชื่อที่คล้ายกันเพื่อสื่อถึงเสนาบดี-นายพลคนนี้ ในราชาธิราชต้นฉบับโดย Binnya Dala จาก (Aung-Thwin 2017: 251) เรียกเขาเป็น "Tein Nge" และ "Amat Tein" พงศาวดารหลักอย่าง (Yazawin Thit Vol. 1 2012: 213, 219) เรียกเขาว่า "Amat Tein" แต่พงศาวดารฉบับแก้ไขและปรับปรุงโดย Nai Pan Hla (Pan Hla 2005) เรียกเขาว่า Amat Dein (Harvey 1925: 114) และ (Fernquest 2006) เรียก "Deinmaniyut" ดู (Aung-Thwin 2017: 341–342) สำหรับชื่อของเสนาบดีตามที่รายงานในพงศาวดารต่าง ๆ และโดยนักประวัติศาสตร์หลายคน
2. พงศาวดารราชาธิราช (Pan Hla 2005: 60, 66) ระบุว่า เจ้าเมือง Smin Sam Brat (Thamein Than-Byat; ชื่อตัว: Ma Lagun) แห่งสิเรียมก่อกบฏในคริสต์ทศวรรษ 1370 แต่ไม่ได้ระบุชัดเจนว่าเทียนมานียุตดำรงตำแหน่งต่อจาก Sam Brat

อ้างอิง

1. Pan Hla 2005: 319
2. Pan Hla 2005: 370
3. "นอนกินบ้านกินเมือง (๒๐ พฤศจิกายน ๒๕๕๔)". สำนักงานราชบัณฑิตยสภา. สืบค้นเมื่อ 1 พฤษภาคม 2025.
4. Pan Hla 2005: 161
5. Aung-Thwin 2017: 251
6. Pan Hla 2005: 162
7. Pan Hla 2005: 273

บรรณานุกรม

• Aung-Thwin, Michael A. (2017). Myanmar in the Fifteenth Century. Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 978-0-8248-6783-6.
• Fernquest, Jon (Spring 2006). "Rajadhirat's Mask of Command: Military Leadership in Burma (c. 1348–1421)" (PDF). SBBR. 4 (1). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 1 August 2019. สืบค้นเมื่อ 8 April 2018.
• Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd.
• Kala, U (2006) [1724]. Maha Yazawin (ภาษาพม่า). Vol. 1–3 (4th printing ed.). Yangon: Ya-Pyei Publishing.
• Maha Sithu (2012) [1798]. Kyaw Win; Thein Hlaing (บ.ก.). Yazawin Thit (ภาษาพม่า). Vol. 1–3 (2nd printing ed.). Yangon: Ya-Pyei Publishing.
• Pan Hla, Nai (2005) [1968]. Razadarit Ayedawbon (ภาษาพม่า) (8th printing ed.). Yangon: Armanthit Sarpay.
• Royal Historical Commission of Burma (2003) [1832]. Hmannan Yazawin (ภาษาพม่า). Vol. 1–3. Yangon: Ministry of Information, Myanmar.
• Shwe Naw, บ.ก. (1922) [1785]. Mon Yazawin (ภาษาพม่า). แปลโดย Shwe Naw. Yangon: Burma Publishing Workers Association Press.