ภาวนา

ภาวนา (บาลี;สันสกฤต: भावना, bhāvanā) มีความหมายตรงตัวว่า "การพัฒนา", "การฝึกฝน" หรือ "การลงมือกระทำจริง"(ปฏิปัตติ Patipatti) ในความหมายของการ "ทำให้มี ทำให้เป็น ทำให้เกิดขึ้น" ซึ่งก็หมายถึงความชำนาญในทักษะใด ๆ นั่นเอง เป็นแนวคิดสำคัญในศาสนาพุทธ คำว่า ภาวนา โดยทั่วไปปรากฏเป็นคำสันธานเชื่อมกับคำอื่นให้เป็นวลีรวม เช่น จิตตภาวนา หรือ เมตตาภาวนา ถ้าเป็นคำเดี่ยว ภาวนา หมายถึงการทำสมาธิ และ 'การฝึกฝนทางจิตวิญญาณ' โดยทั่วไป

ศาสนาฮินดู

ในวรรณกรรมฮินดู ภาวนาเป็นแนวคิดที่มักเชื่อมโยงกับเทพเจ้า เช่น พระกฤษณะในภควัทคีตา:

O Puruṣottama, Supreme Person! O Bhūta-bhāvana, creator of beings! O Bhūteśa, father of all created beings! O Deva-deva, God of gods! O Jagat-pati, Master of the universe! You alone know Yourself by Your own potency.

— ระบุว่าเขียนโดยฤๅษีวยาส, ภควัทคีตา, Chapter 10, Verse 10.15

ศาสนาพุทธ

ในพระไตรปิฎกภาษาบาลี ภาวนา หมายถึง การพัฒนาตนเองให้ดีขึ้นทุกด้าน การลงมือปฏิบัติจริง แบ่งออกเป็น 4 อย่าง ดังนี้:

1. กายภาวนา (Physical Development) การพัฒนาร่างกายให้มีสุขภาพแข็งแรงและสะอาด
2. ศีลภาวนา (Social Development) การพัฒนาความประพฤติตัวในสังคม
3. จิตตภาวนา (Emotional Development) การพัฒนาจิตใจและอารมณ์
4. ปัญญาภาวนา (Wisdom Development) การพัฒนาปัญญาและความคิด

นอกจากนี้ ในพระไตรปิฎกการพัฒนาด้าน สมถ-วิปัสสนา ได้รับการยกย่อง ทำให้อาจารย์เถรวาทสอนด้วยคำประสมนี้:

• สมถภาวนา หมายถึง การอบรมจิตใจให้สงบ
• วิปัสสนาภาวนา หมายถึง การอบรมปัญญาให้เกิด

ภาวนาเป็นบุญอย่างหนึ่ง เรียกว่า ภาวนามัย คือ บุญที่เกิดจากการภาวนา

อ้างอิง

1. Rhys Davids & Stede (1921–25), p. 503, entry for "Bhāvanā," retrieved 9 December 2008 from "U. Chicago" at [1].
2. Monier-Williams (1899), p. 755, see "Bhāvana" and "Bhāvanā", retrieved 9 December 2008 from "U. Cologne" at http://www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de/scans/MWScan/MWScanpdf/mw0755-bhAvodaya.pdf เก็บถาวร 2009-03-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน.
3. See various translations cited in the notes below.
4. Matthieu Ricard has said this in a talk.
5. Nyanatiloka (1980), p. 67.
6. www.wisdomlib.org (2020-05-08). "Verse 10.15 [Bhagavad-gita]". www.wisdomlib.org (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2022-10-25.
7. See, e.g., in MN 151, the Buddha states that a bhikkhu who has developed samatha-vipassana (or any of the seven sets of Enlightenment-conducive qualities) "can abide happy and glad, training day and night in wholesome states" (trans., Ñāṇamoli & Bodhi, 2001, p. 1145). Additionally, AN 4.170 identifies three ways in which an arahant develops samatha-vipassana: samatha first; vipassana first; or both in tandem (Nyanaponika & Bodhi, 1999, p. 114; and, Thanissaro, 1998b). เก็บถาวร 2013-06-19 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน See also the paracanonical Nett 91 (Rhys Davids & Stede, 1921–25, p. 503, entry for "Bhāvanā", retrieved 9 December 2008 from "U. Chicago" at http://dsal.uchicago.edu/cgi-bin/philologic/getobject.pl?c.2:1:3558.pal^{[ลิงก์เสีย]}).

ข้อมูล

• Ireland, John D. (trans.) (1997). The Udāna & the Itivuttaka. Kandy: Buddhist Publication Society. ISBN 955-24-0164-X. Retrieved 9 December 2008 from "Access to Insight" (1999, excerpts) at http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/kn/iti/iti.intro.irel.html.
• Monier-Williams, Monier (1899, 1964). A Sanskrit-English Dictionary. London: Oxford University Press. ISBN 0-19-864308-X. Retrieved 2008-12-09 from "Cologne University" at http://www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de/scans/MWScan/index.php?sfx=pdf.
• Ñāṇamoli, Bhikkhu (trans.) & Bodhi, Bhikkhu (ed.) (2001). The Middle-Length Discourses of the Buddha: A Translation of the Majjhima Nikāya. Boston: Wisdom Publications. ISBN 0-86171-072-X.
• Nyanatiloka Mahathera, Buddhist Dictionary: Manual of Terms And Doctrines, Buddhist Publication Society, Kandy, Sri Lanka, fourth Edition, 1980
• Nyanaponika Thera (trans.) & Bhikkhu Bodhi (trans., ed.) (1999). Numerical Discourses of the Buddha: An Anthology of Suttas from the Aṇguttara Nikāya. Walnut Creek, CA: AltaMira Press. ISBN 0-7425-0405-0.
• Rhys Davids, T.W. & William Stede (eds.) (1921–5). The Pali Text Society’s Pali–English Dictionary. Chipstead: Pali Text Society. Retrieved 2008-12-09 from "U. Chicago" at http://dsal.uchicago.edu/dictionaries/pali/.
• Thanissaro Bhikkhu (trans.) (1995). Pabhassara Sutta: Luminous (AN 1.49–52). Retrieved 9 December 2008 from "Access to Insight" at http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/an/an01/an01.049.than.html.
• Thanissaro Bhikkhu (trans.) (1997). Samadhi Sutta: Concentration (AN 4.41). Retrieved 11 December 2008 from "Access to Insight" at http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/an/an04/an04.041.than.html.
• Thanissaro Bhikkhu (trans.) (1998a). Culavedalla Sutta: The Shorter Set of Questions-and-Answers (MN 44). Retrieved 11 December 2008 from "Access to Insight" at http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/mn/mn.044.than.html.
• Thanissaro Bhikkhu (trans.) (1998b). Yuganaddha Sutta: In Tandem (AN 4.170). Retrieved 11 December 2008 from "Access to Insight" at http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/an/an04/an04.170.than.html.
• Thanissaro, Bhikkhu (trans.) (2004). Karaniya Metta Sutta: Good Will (Sn 1.8). Retrieved 9 December 2008 from "Access to Insight" at http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/kn/snp/snp.1.08.than.html.
• Thanissaro Bhikkhu (trans.) (2006). Ekadhamma Suttas: A Single Thing (AN 1.21–24). Retrieved 9 December 2008 from "Access to Insight" at http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/an/an01/an01.021-040.than.html.
• Walshe, Maurice (1995). The Long Discourses of the Buddha: A Translation of the Dīgha Nikāya. Somerville, MA: Wisdom Publications. ISBN 0-86171-103-3.
• พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช) ป.ธ. ๙ ราชบัณฑิต พจนานุกรมเพื่อการศึกษาพุทธศาสน์ ชุด คำวัด, วัดราชโอรสาราม กรุงเทพฯ พ.ศ. 2548