ปลายราชวงศ์ฮั่น

ปลายราชวงศ์ฮั่น (จีน: 東漢末年; "ปีท้ายฮั่นตะวันออก") เป็นช่วงเวลาในประวัติศาสตร์จีนตั้งแต่ ค.ศ. 189 ถึง 220 ซึ่งอยู่ในรัชกาลอันวุ่นวายของพระเจ้าเหี้ยนเต้ จักรพรรดิพระองค์สุดท้ายของราชวงศ์ฮั่น ในช่วงนี้ บ้านเมืองปั่นป่วนเพราะกบฏโพกผ้าเหลือง (ค.ศ. 184–205) ขณะเดียวกัน สถาบันต่าง ๆ ในบ้านเมืองก็ถูกขุนศึกตั๋งโต๊ะล้มล้างจนแตกแยกออกเป็นแว่นแคว้นต่าง ๆ ที่อยู่ใต้การปกครองของขุนศึก ซึ่งในกลุ่มนี้บ้างเป็นขุนนางของราชวงศ์ฮั่นเอง ที่สุดแล้ว ขุนศึกโจโฉสามารถผนวกดินแดนกลับคืนอย่างช้า ๆ ภายใต้พระนามของพระเจ้าเหี้ยนเต้ แต่ผู้ปกครองที่แท้จริงคือตัวโจโฉเอง

แผนที่แสดงอาณาเขตของเหล่าขุนศึกช่วงก่อนสิ้นสุดราชวงศ์ฮั่น

ความพยายามของโจโฉในการหลอมรวมบ้านเมืองถูกบั่นทอนที่ศึกผาแดง (ค.ศ. 208–209) ที่ซึ่งกองทัพของโจโฉปราชัยให้แก่กองกำลังพันธมิตรของซุนกวนกับเล่าปี่ ราชวงศ์ฮั่นมาสิ้นสุดลงอย่างเป็นทางการใน ค.ศ. 220 เมื่อโจผี บุตรชายของโจโฉ บีบให้พระเจ้าเหี้ยนเต้สละราชย์ให้แก่ตน และโจผีขึ้นเป็นจักรพรรดิแห่งรัฐใหม่เรียกว่า วุยก๊ก หนึ่งปีให้หลัง เล่าปี่ก็เอาอย่างโดยประกาศตัวเป็นจักรพรรดิแห่งรัฐที่เรียก จ๊กก๊ก และใน ค.ศ. 229 ซุนกวนก็เจริญรอยตามโดยตั้งตัวเป็นจักรพรรดิแห่งง่อก๊ก ห้วงเวลาตั้งแต่ราชวงศ์ฮั่นล่มใน ค.ศ. 220 ไปจนราชวงศ์จิ้นรวมประเทศได้บางส่วนใน ค.ศ. 265 นั้น เรียกกันว่า ยุคสามก๊ก แห่งประวัติศาสตร์จีน