คู่กรรม

คู่กรรม

คู่กรรม คู่กรรม 2
ผู้ประพันธ์	ทมยันตี (วิมล เจียมเจริญ)
ประเทศ	ประเทศไทย
ภาษา	ภาษาไทย
ประเภทหนังสือ	โศกนาฏกรรมและวีรคติ
สำนักพิมพ์	นิตยสารศรีสยาม (พิมพ์เป็นตอน ๆ) บรรลือสาส์น (ตีพิมพ์ครั้งแรก)
วันที่ตีพิมพ์	พ.ศ. 2508 – 2534
ประเภท	สิ่งตีพิมพ์

คู่กรรม เป็นนวนิยายแนวโศกนาฏกรรมและวีรคติ ประพันธ์โดย ทมยันตี ดำเนินเรื่องที่มีฉากหลังในประเทศไทยสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 เขียนขึ้นในปี พ.ศ. 2508 ตีพิมพ์เป็นตอนในนิตยสารศรีสยาม (ในเครือนิตยสารขวัญเรือน)^[1] และรวมเล่มครั้งแรกในปี พ.ศ. 2512 แล้วตีพิมพ์มาหลายครั้ง มีภาคต่อคือ คู่กรรม 2 ในปี พ.ศ. 2534 ถือว่าเป็นบทประพันธ์ที่ชื่อเสียงมากที่สุดเรื่องหนึ่งของทมยันตี

คู่กรรม ได้รับการนำไปสร้างเป็นละครโทรทัศน์และภาพยนตร์แล้วหลายครั้ง เริ่มจากในปี พ.ศ. 2513 สร้างเป็นละครครั้งแรกออกอากาศทางสถานีวิทยุโทรทัศน์กองทัพบกช่อง 7 (ขาว-ดำ) สร้างโดย เทิ่ง สติเฟื่อง ในนามของ คณะศรีไทยการละคร ต่อมาออกอากาศทางสถานีโทรทัศน์ไทยทีวีช่อง 4 ในปี พ.ศ. 2515 และทางช่อง 9 อ.ส.ม.ท. ในปี พ.ศ. 2521

ครั้งสำคัญเป็นละครทางช่อง 7 สี ในปี พ.ศ. 2533 เป็นละครที่สร้างประวัติศาสตร์เรตติ้งสูงสุดอันดับ 1 ของเมืองไทยตลอดกาล ด้วยเรตติ้ง 40^[2][3] และได้รับรางวัลทั้งเมขลาและโทรทัศน์ทองคำในปีเดียวกัน หลังจากนั้นได้นำมาสร้างใหม่เป็นละครทางช่อง 3 ในปี พ.ศ. 2547 (มีภาคต่อคือ คู่กรรม 2)^[4]

คู่กรรม ยังถูกนำไปสร้างเป็นภาพยนตร์ ในปี พ.ศ. 2516, พ.ศ. 2531, พ.ศ. 2538 ซึ่งทั้ง 2 ครั้งหลังได้รับรางวัลภาพยนตร์ยอดเยี่ยมรางวัลตุ๊กตาทองไปทั้งคู่^[5][6]

ในปี พ.ศ. 2556 มีการออกอากาศ คู่กรรม เป็นละครโทรทัศน์และภาพยนตร์ในปีเดียวกัน ในช่วงเวลาคาบเกี่ยวกัน โดยเวอร์ชั่นละครโทรทัศน์ผลิตโดยเอ็กแซ็กท์และซีเนริโอ ออกอากาศทางช่อง 5 และเวอร์ชั่นภาพยนตร์สร้างโดยเอ็ม เทอร์ตี้ไนน์ ซึ่งทำให้เกิดการเปรียบเทียบระหว่างคู่กรรมทั้ง 2 เวอร์ชั่นจากผู้รับชม^[7][8]

นอกจากนี้ยังมีการดัดแปลงเป็นละครเวทีโดยค่ายดรีมบอกซ์ เมื่อปี พ.ศ. 2546-2547 แสดงที่โรงละครกรุงเทพ และกลางปี พ.ศ. 2550 แสดงที่โรงละครกรุงเทพเมโทรโพลิส และ คู่กรรม ได้ถูกหยิบยกนำมาล้อเลียนในรูปแบบสื่อต่าง ๆ เช่น รายการตลก ภาพยนตร์ตลก การ์ตูน และสื่อออนไลน์

ทมยันตี ผู้ประพันธ์ได้รับแรงบันดาลใจเมื่อราวปี พ.ศ. 2508 จากการเดินทางไปจังหวัดกาญจนบุรี และเข้าชมสุสานทหารสัมพันธมิตรดอนรักที่ฝังร่างของเหล่าทหารสัมพันธมิตร โดยสะดุดใจเมื่อเห็นคำจารึกถึงบนหลุมศพทหารสัญชาติเนเธอร์แลนด์คนหนึ่ง เมื่อสอบถามดูได้ความว่าเป็นลูกชายเพียงคนเดียวของครอบครัวที่มาเสียชีวิตลงที่ประเทศไทย โดยที่ผู้เป็นพ่อแม่มิอาจมาร่วมฝังศพของลูกชายได้^[9]

เรื่องราวทั้งหมดเกิดขึ้นเมื่อกองทัพญี่ปุ่นเข้าสู่ประเทศไทย โกโบริ นายทหารเรือหนุ่มชาวญี่ปุ่นผู้สุภาพและอ่อนโยน ได้พบกับ อังศุมาลิน หญิงสาวชาวสวนริมคลองบางกอกน้อย เขารู้สึกประทับใจและตกหลุมรักเธอทันที แต่สำหรับอังศุมาลิน โกโบริคือตัวแทนของกองทัพศัตรูที่เข้ามารุกรานประเทศ อีกทั้งเธอยังมี วนัส คนรักที่ไปเรียนต่อต่างประเทศและสัญญาว่าจะกลับมาหาเธอ

ด้วยเหตุการณ์ทางการเมืองบางอย่าง ทำให้โกโบริและอังศุมาลินต้องแต่งงานกัน เพื่อลดความตึงเครียดระหว่างทหารญี่ปุ่นและคนไทย อังศุมาลินยอมแต่งงานด้วยความจำใจแต่ตั้งกำแพงในใจไว้อย่างแน่นหนา เธอแสดงท่าทีเย็นชาและเกลียดชังเขาเสมอ เพื่อยืนยันความรักชาติและซื่อสัตย์ต่อวนัส ตลอดเวลาที่ใช้ชีวิตร่วมกัน ความดี ความอดทน และความรักที่มั่นคงของโกโบริ ค่อยๆทลายกำแพงในใจของอังศุมาลินลงทีละน้อย เธอเริ่มรู้สึกผูกพันและรักเขา แต่ด้วยทิฐิและความหยิ่งในศักดิ์ศรี ทำให้เธอไม่เคยยอมรับความรู้สึกของตัวเองออกมาตรงๆ

สงครามทวีความรุนแรงขึ้น และในที่สุดโศกนาฏกรรมก็มาถึง โกโบริได้รับบาดเจ็บสาหัสจากการทิ้งระเบิดของฝ่ายสัมพันธมิตรที่สถานีรถไฟบางกอกน้อย ในวาระสุดท้ายของชีวิต อังศุมาลินได้พรั่งพรูความรู้สึกที่แท้จริงทั้งหมดออกมาว่าเธอรักเขามากเพียงใด แต่ก็สายไปเสียแล้ว โกโบริสิ้นใจในอ้อมแขนของเธอ ทิ้งไว้เพียงอังศุมาลินที่กำลังตั้งครรภ์ลูกของพวกเขาสองคน

ตัวละคร "โกโบริ" และ "อังศุมาลิน" ได้กลายเป็นสัญลักษณ์ของความรักต่างเชื้อชาติท่ามกลางสงครามที่ฝังอยู่ในความทรงจำของคนไทย

ตัวละครหลัก

• โกโบริ เป็นนายทหารเรือยศเรือเอกแห่งกองทัพเรือญี่ปุ่น มาจากครอบครัวชาวญี่ปุ่นที่มีเกียรติ และเป็นวิศวกรที่มีหน้าที่คุมอู่ต่อเรือของกองทัพที่ตั้งอยู่ใกล้กับบ้านของอังศุมาลินในคลองบางกอกน้อย
• อังศุมาลิน เป็นหญิงสาวชาวสวนแห่งคลองบางกอกน้อย อาศัยอยู่กับแม่และยายในบ้านสวนริมน้ำ แต่เพราะถูกพ่อทิ้งไปตั้งแต่เล็กเลยทำให้เธอกลายเป็นคนหัวแข็งและมีทิฐิเป็นที่ตั้ง โกโบริมักเรียกอังศุมาลินด้วยชื่อญี่ปุ่นที่เขาตั้งให้ว่า ฮิเดโกะ
• วนัส เป็นเพื่อนชายที่เติบโตมากับอังศุมาลินตั้งแต่เด็ก มีความผูกพันกันฉันท์เพื่อนสนิทและคนรัก เขาเป็นหนุ่มไทยที่มีการศึกษาดีและได้เดินทางไปศึกษาต่อที่ประเทศอังกฤษ เมื่อสงครามโลกครั้งที่ 2 ปะทุขึ้น วนัสได้เข้าร่วมกับขบวนการเสรีไทย

ตัวละครรุ่นพ่อแม่

• แม่อร เป็นแม่ของอังศุมาลิน ขยันทำมาหากิน มีเมตตากับผู้ตกทุกข์ได้ยาก และเชื่อในบาปบุญคุณโทษ
• ยายศร เป็นยายของอังศุมาลิน เป็นคนหัวโบราณและขยันทำมาหากิน
• หลวงชลาสินธุราช เป็นพ่อของอังศุมาลิน เป็นนายทหารระดับสูงแห่งกองราชนาวีไทย
• กำนันนุ่ม เป็นพ่อของวนัส เป็นกำนันตำบลบางกอกน้อย มีนิสัยซื่อตรง
• ตาผล เป็นชายวัยกลางคน ไร้อาชีพ มีนิสัยขี้คุยและชอบพูดเกินความจริง มักคิดแผนเจ้าเล่ห์แกมโกงอยู่เสมอ
• ตาบัว เป็นเพื่อนคู่คิดของตาผล เป็นคนโง่ นิสัยขี้เกียจ หวาดระแวงและมักถูกตาผลชักนำให้ทำเรื่องผิดๆเสมอ
• ยายเมี้ยน เป็นแม่ค้าย่านปากคลองที่ได้รับการขนานนามว่าปากตลาด เพราะชอบสอดรู้สอดเห็นเรื่องชาวบ้านเสมอ

ตัวละครชาวญี่ปุ่น

• หมอโยชิ เป็นหมอฟันชาวญี่ปุ่น ที่เข้ามาเปิดร้านอยู่ที่ตลาดปากคลองบางกอกน้อยนับสิบปีจึงเป็นที่รู้จักมักคุ้นของชาวบ้าน และเป็นครูสอนภาษาญี่ปุ่นของอังศุมาลิน
• หมอทาเคดะ แพทย์ทหารประจำอู่ต่อเรือ เป็นเพื่อนสนิทของโกโบริ เป็นคนมีระเบียบ เคร่งครัดในหน้าที่และมีความรับผิดชอบสูง

ตัวละครชาวอังกฤษ

• ร้อยโทไมเคิล วอร์เด็น เชลยสงครามชาวอังกฤษที่สามารถรอดหนีการกักกันของกองทัพญี่ปุ่นออกมาได้ จนมาพบกับอังศุมาลินซึ่งได้ให้ความช่วยเหลือจนปลอดภัย

• ประเทศไทยในสงครามโลกครั้งที่สอง
• การบุกครองไทยของญี่ปุ่น
• การทิ้งระเบิดจังหวัดพระนครในสงครามโลกครั้งที่สอง

วิกิคำคมมีคำคมเกี่ยวกับ คู่กรรม (ภาพยนตร์ พ.ศ. 2556)

• “คู่กรรม” วรรณกรรมอมตะ ที่ถ่ายทอดเป็นละคร และภาพยนตร์ครั้งแล้วครั้งเล่า
• ‘ความตายของโกโบริ’ กับ ‘ฆาตกรที่ชื่ออังศุมาลิน’ : คู่กรรมบนถนนสังคมการเมืองไทย บทความโดย ภิญญพันธุ์ พจนะลาวัณย์
• ศิระสาตร์ เอวิตรา. (2016). "คู่กรรม" กับความคิดของผู้เสพ ที่มีต่อภาพลักษณ์ของชาวญี่ปุ่น และความเป็นญี่ปุ่น. Parichart Journal 23 (2), 41-50.
• มันตลักษ์ รันติกาญ, ปัญญโสภณ ธรรญธร, และ หาญพงษ์พันธ์ พีรยา. (2017). สัมพันธบทการเล่าเรื่องของละครโทรทัศน์รีเมกเรื่องคู่กรรม. บรรณศาสตร์ มศว 9 (1), 29-44.
• Prasannam, N. (2018). Romancing the War: Genre Memory and the Politics of Adaptation in Sun & Sunrise (2013). Rian Thai: International Journal of Thai Studies, 11(1), 51-74.