คลองบางกอกใหญ่

คลองบางกอกใหญ่ หรือชื่อในอดีตว่า คลองบางหลวง เดิมเคยเป็นส่วนหนึ่งของแม่น้ำเจ้าพระยาหรือแม่น้ำเจ้าพระยาสายหลักตามธรรมชาติมาก่อน กล่าวคือ บริเวณแม่น้ำเจ้าพระยาสายปัจจุบันตั้งแต่ปากคลองบางกอกน้อย ตรงข้ามมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ไปจนถึงปากคลองบางกอกใหญ่ดังที่เห็นในปัจจุบันนั้นในอดีตเคยเป็นแผ่นดิน และแม่น้ำเจ้าพระยาเดิมจะอ้อมเลี้ยวจากหน้ามหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เป็นคุ้งกว้างมาทะลุออกข้างวัดท้ายตลาด ต่อมาในรัชสมัยสมเด็จพระไชยราชาธิราช (พ.ศ. 2077 - 2089) โปรดเกล้าให้ขุดคลองลัดระหว่างคุ้งแม่น้ำทั้งสอง ในบริเวณดังกล่าว เพื่อย่นระยะทางและอำนวยความสะดวกให้กับบรรดาพ่อค้าทูตานุทูตชาวตะวันตกที่เริ่มเข้ามาติดต่อค้าขายและเจริญสัมพันธไมตรีกับอาณาจักรเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ ในสมัยนั้น ต่อมาเมื่อกระแสน้ำส่วนใหญ่เปลี่ยนทิศทางมาไหลผ่านคลองขุดใหม่ คลองลัดนี้ก็ค่อยๆ กว้างใหญ่ขึ้นจนกลายเป็นแม่น้ำ ส่วนแม่น้ำเจ้าพระยาเดิมก็เริ่มเล็กลงจนกลายเป็นคลองบางกอกน้อยและคลองบางกอกใหญ่ถึงสมัยสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีราชสำนักย้ายมาอยู่ที่กรุงธนบุรี คลองบางกอกใหญ่กลายมาเป็นชุมชนของข้าหลวง และโปรดเกล้าให้บรรดาชาวจีนซึ่งได้เคยช่วยเหลือพระองค์มาตั้งบ้านเรือนอยู่ริมคลองบางกอกใหญ่ ผู้คนจึงนิยมเรียกกันติดปากว่า "คลองบางข้าหลวง" หรือ "คลองบางหลวง" สืบมาถึงในปัจจุบันรัฐบาลจอมพลถนอม กิตติขจร กำหนดให้คลองบางกอกใหญ่เป็นคลองสำคัญซึ่งจะต้องอนุรักษ์ไว้ตามมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 13 มิถุนายน พ.ศ. 2510 ปากคลองบางกอกใหญ่แยกจากแม่น้ำเจ้าพระยาทางฝั่งขวาของป้อมวิไชยประสิทธิ์ ไปสิ้นสุดที่คลองมอญ ตรงข้ามปากคลองชักพระ มีความยาวประมาณ 6 กิโลเมตร

คลองบางกอกใหญ่ในปัจจุบันนั้นถือเป็นเส้นทางสัญจรและระบายน้ำและด้วยความที่เคยเป็นแม่น้ำเจ้าพระยาสายเดิมมาก่อนในอดีตตั้งแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยายังเป็นราชธานี จึงมีสถานที่ทรงคุณค่าทางประวัติศาสตร์ตั้งริมสองฝั่งมากมาย ทั้งยังเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมที่สำคัญอย่างมากจนถึงปัจจุบัน มีศาสนสถานตั้งอยู่อย่างหนาแน่นทั้งสองฝั่ง วัดและมัสยิดริมคลองบางกอกใหญ่ได้แก่

ในกลางปี 2562 จะมีแผนเส้นทางการเดินเรือ จากท่าเรือบางหว้า วิ่งไปตามแนวคลองบางกอกใหญ่ออกสู่แม่น้ำเจ้าพระยาสิ้นสุดที่ท่าเรือวัดใหม่ยายแป้น บริเวณคลองบางกอกน้อย มีท่า 10 ท่า ได้แก่ ท่าเรือบางหว้า ท่าเรือภาษีเจริญ ท่าเรือตลาดพลู สะพานเนาวจำเนียร สะพานเจริญพาศน์ ท่าเรือสะพานพุทธ ท่าเรือราชินี ท่าเรือวัดอรุณฯ ท่าเรือมหาราช อู่จอดเรือพระราชพิธี วัดใหม่ (ยายแป้น)

• แผนที่จากลองดูแมป หรือเฮียวีโก
• ภาพถ่ายทางอากาศจากเทอร์ราเซิร์ฟเวอร์

13°46′45″N 100°27′47″E / 13.779235°N 100.462933°E / 13.779235; 100.462933