สอ เสถบุตร

สอ เสถบุตร หรือ เสวกโท หลวงมหาสิทธิโวหาร ชื่อเดิม สอ เศรษฐบุตร (10 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2446 - 9 กันยายน พ.ศ. 2513) อดีตรัฐมนตรี ในรัฐบาลพันตรีควง อภัยวงศ์ ผู้แต่งพจนานุกรมอังกฤษ-ไทย ฉบับ สอ เสถบุตร ซึ่งเป็นที่รู้จักแพร่หลายในประเทศไทย

เสวกโท สอ เสถบุตร
รัฐมนตรี
ดำรงตำแหน่ง 4 ธันวาคม พ.ศ. 2490 – 21 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2491
นายกรัฐมนตรี	ควง อภัยวงศ์
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	10 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2446 เมืองธนบุรี ประเทศสยาม
เสียชีวิต	9 กันยายน พ.ศ. 2513 (67 ปี) จังหวัดพระนคร ประเทศไทย
พรรคการเมือง	พรรคก้าวหน้า พรรคประชาธิปัตย์
คู่สมรส	3 คน
บุตร	9 คน
บุพการี	สวัสดิ์ เศรษฐบุตร (บิดา) เกษร เศรษฐบุตร (มารดา)
บรรดาศักดิ์	เสวกโท หลวงมหาสิทธิโวหาร (พ.ศ. 2472 - พ.ศ. 2476)
ชื่อเดิม	สอ เศรษฐบุตร

ประวัติ

เกิดวันที่ 10 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2446 (พ.ศ. 2445 ตามการนับศักราชแบบเดิม) บิดาชื่อ นายสวัสดิ์ เศรษฐบุตร บุตรพระประเสริฐวานิช เจ้าภาษีรังนก มารดาชื่อ เกษร (บุตรขุนพัฒน์ นายอาการบ่อนเบี้ยย่านหลังวัดประยุรวงศาวาส กับ นางแจ่ม) สกุลเดิม เหมะพุกกะ

นักเรียนทุนหลวง

จบ ม.8 จาก โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย ได้รับทุนคิงสกอลาชิพ (ทุนเล่าเรียนหลวง) ไปศึกษาต่อยังประเทศอังกฤษ จบปริญญาตรีเกียรตินิยม สาขาธรณีวิทยากับวิศวกรรมศาสตร์ จากมหาวิทยาลัยแมนเชสเตอร์ และกลับมาเข้าเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทเมื่อวันที่ 2 ธันวาคม 2469 ต่อมาได้รับบรรดาศักดิ์เป็น "รองเสวกเอก หลวงมหาสิทธิโวหาร" ด้วยวัยเพียง 26 ปี และดำรงตำแหน่งอธิบดีกรมบัญชีกลาง ต่อมาได้รับพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ จากพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ให้เป็นปลัดกรมองคมนตรี สังกัดกรมราชเลขาธิการในราชสำนัก

นักโทษกบฏ

ต้องโทษจองจำในคดีกบฏบวรเดช พ.ศ. 2476 เสวกโท หลวงมหาสิทธิโวหารถูกถอดบรรดาศักดิ์ ศาลตัดสินจำคุกตลอดชีวิตแต่ในภายหลังก็ได้รับอภัยโทษ ที่ บางขวาง, เกาะตะรุเตา และเกาะเต่า ระหว่างเป็นนักโทษ ใช้เวลาเขียนพจนานุกรมอังกฤษเป็นไทย (เริ่มแรกใช้คำว่า ปทานุกรม) ทั้งฉบับห้องสมุด และ ฉบับตั้งโต๊ะ ได้ความนิยมยกย่องทั่วประเทศว่าเป็นพจนานุกรมอันยิ่งใหญ่ที่สุดเท่าที่ประเทศไทยเคยมีมา โดยลักลอบส่งต้นฉบับออกมาตีพิมพ์นอกเรือนจำผ่านทางมารดาที่เดินทางเข้ามาเยี่ยม

นักหนังสือพิมพ์

ด้วยประสบการณ์เมื่อคราวเป็นบรรณาธิการหนังสือพิมพ์ "สามัคคีสาร" แห่งสามัคคีสมาคมของคนไทยในอังกฤษ กับ เคยเป็นนักเขียนบทความประจำในหนังสือพิมพ์ "แมนเชสเตอร์ การ์เดี้ยน" จึงได้เข้ารับตำแหน่งผู้อำนวยการหนังสือพิมพ์ "ศรีกรุง" ,"สยามราษฎร์" และบรรณาธิการหนังสือพิมพ์ภาษาอังกฤษชื่อ "ลิเบอร์ตี้" กับ "ลีดเดอร์"

นักการเมือง

เข้าสู่ถนนการเมือง ร่วมกับ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช จัดตั้งพรรคการเมือง ชื่อพรรค "ก้าวหน้า" ต่อมาได้รับเลือกเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดธนบุรี เขต 1 กระทั่งเป็นรัฐมนตรี ในรัฐบาลพันตรีควง อภัยวงศ์ และได้โอนมาสังกัดกับพรรคประชาธิปัตย์ กระทั่งวันที่ 27 มกราคม 2491 ได้โปรดเกล้าฯ พระราชทานคืนยศ เสวกโท บรรดาศักดิ์ หลวงมหาสิทธิโวหาร และเครื่องราชอิสริยาภรณ์ชั้น เบญจมาภรณ์ช้างเผือก ให้กับเขา

ชีวิตส่วนตัว

คุณสอ เสถบุตร มีภรรยา 3 คน ภรรยาคนแรกคือคุณนิจ ภรรยาคนที่สองคือคุณสมพงษ์ มีบุตร-ธิดา 6 คน เป็นชาย 4 หญิง 2 ส่วนภรรยาคนสุดท้ายคือคุณ พิมพวัลด์ มีบุตร-ธิดา 3 คน เป็นชาย 1 หญิง 2

อนิจกรรม

ถึงแก่อนิจกรรมด้วยโรคหัวใจวายเฉียบพลัน ที่ โรงพยาบาลรามาธิบดี เมื่อเช้าวันที่ 9 กันยายน พ.ศ. 2513 รวมอายุได้ 67 ปี 7 เดือน 1 วัน

อ้างอิง

1. สอ เศรษฐบุตร เปลี่ยนชื่อเป็น สอ เสถบุตร ช่วงรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม ซึ่งมีการงดใช้อักษรไทยหลายตัวที่ซ้ำซ้อนกัน และภายหลังไม่ได้เปลี่ยนกลับตามเดิม
2. ขณะที่จบ ม.7 ไปสอบได้ทุนรถไฟหลวงไปศึกษาต่อต่างประเทศ แต่ได้รับการขอร้องให้สละสิทธิ์ เมื่อจบ ม.8 สอบชิงทุนคิงสกอลาชิพ (ทุนเล่าเรียนหลวง) ได้ที่ 3 ของประเทศจึงไม่ได้รับสิทธิ์ เนื่องจากจำกัดจำนวนผู้รับทุนเพียงสองคน จึงเรียนซ้ำชั้น ม.8 เพื่อสอบชิงทุนอีกครั้ง ครั้งหลังได้ที่ 2 ของประเทศ ผู้ที่ได้ที่ 1 คือ หลวงธาราดิเรก (ฮ่องฮี ลิ้มเจริญ)
3. พระราชทานยศ
4. ราชกิจจานุเบกษา 6 มกราคม พ.ศ. 2477
5. ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานยศบรรดาศักดิ์และเครื่องราชอิสริยาภรณ์กลับคืน
6. 10 กุมภาพันธ์ 2547: รำลึกวันคล้ายวันเกิดท่าน OSK สอ เสถบุตร ครบรอบ 101 ปี

• พิมพวัลคุ์ เสถบุตร, ชีวิตและการต่อสู้ สอ เสถบุตร บุรุษผู้ไม่ยอมก้มหัวให้กับโชคชะตา, สำนักพิมพ์วิชั่น , ISBN 974-88357-6-6

แหล่งข้อมูลอื่น

• พจนานุกรมชีวิต : สอ เสถบุตร
• ข้อมูลหนังสือ พจนานุกรมอังกฤษ-ไทย ฉบับ สอ เสถบุตร เก็บถาวร 2007-09-29 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน