เชมัน

หมอผี หรือ แชมัน หรือ เชมัน (อังกฤษ: shaman)^[1] เป็นชื่อเรียกของกลุ่มบุคคลที่เชื่อว่ามีความสามารถในทางวิญญาณ มีความสามารถในการรักษาโรคด้วยวิญญาณ ในบางวัฒนธรรมจะเชื่อว่าสามารถควบคุมสภาพอากาศ สามารถเดินทางไประหว่างโลกมนุษย์ โลกวิญญาณ นรก และ สวรรค์ พบได้มากในทางตอนเหนือและตอนกลางของทวีปเอเชีย เชมันแบ่งออกได้หลากหลายประเภท หลัก ๆ ก็คือ คนทรง (medium) ผู้เผยพระวจนะ (prophet) ผู้เห็นสิ่งต่าง ๆ (seer) และผู้ร่ายคาถา (sorcerer)

เชมันมีชื่อเรียกแตกต่างไปตามแต่ภาษา วัฒนธรรม และลักษณะของความสามารถ เช่น คนทรง มิโกะ องเมียว บ้างเรียก พ่อมด หรือแม่มด ส่วนในประเทศญี่ปุ่น ก็มีผู้ใช้คาถาสาปแช่งเรียกชื่อว่า พระนางฮิมิโกะ ถือเป็นส่วนหนึ่งของเชมันเช่นกัน

1. คนทรง (medium) คือ ผู้ที่ใช้ร่างของตนเองเป็นตัวกลางเพื่อสื่อสารระหว่างภพ เชื่อว่ามีความสามารถแต่โดยกำเนิด แบ่งเป็น
   1. คนทรงวิญญาณ ใช้ร่างของตนเป็นสื่อให้วิญญาณต่าง ๆ
   2. คนทรงเจ้า ใช้ร่างของตนเป็นสื่อให้เทพเจ้าต่าง ๆ
2. ผู้ร่ายคาถา (sorcerer) คือ ผู้ที่เรียนรู้ฝึกฝนวิชาในด้านมืดโดยเฉพาะเพื่อนำมาใช้ในเรื่องต่าง ๆ อาทิเช่นทำให้ผู้อื่นโชคร้าย เจ็บป่วย หรือควบคุมตนเองไม่ได้ ใช้คาถาควบคุมวิญญาณเพื่อนำมาใช้เป็นทาส หรือใช้คาถาเพื่อทำอันตรายแก่เป้าหมายโดยตรง
3. ผู้เผยพระวจนะ (prophet) คือ ผู้ที่สามารถติดต่อสื่อสารกับพระเจ้า ความสามารถหลัก คือ การทำนายอนาคต รับความรู้มาเพื่อใช้เป็นคำสอนต่อไป บ้างสามารถรับพลังจากพระเจ้าได้ และสามารถแจ้งเตือนภัยแก่ผู้คน
4. ผู้เห็นสิ่งต่าง ๆ (seer) คือ ผู้ที่มีความสามารถในการล่วงรู้สิ่งต่าง ๆ สามารถล่วงรู้อนาคต สามารถล่วงรู้ภัยพิบัติล่วงหน้าได้ แม้จะมีความสามารถคล้ายคลึงกับผู้เผยพระวจนะ (prophet) แต่วิธีและลักษณะการรับรู้จะต่างกันมาก โดยผู้เห็นสิ่งต่าง ๆ (seer) จะรับรู้ได้โดยตรงผ่านสัมผัสของตนเอง