อลิมามาง

อลิมามาง (พม่า: အလိမ္မာ, ออกเสียง: [ʔəleìmmà]) เจ้าเมืองเมาะตะมะในพม่าตอนล่างของอาณาจักรพุกาม ระหว่างประมาณ ค.ศ. 1259 ถึง 1285 ได้รับการแต่งตั้งโดยพระเจ้านรสีหบดี กษัตริย์องค์สุดท้ายแห่งอาณาจักรพุกาม เมื่ออาณาจักรพุกามถูกรุกรานโดยจักรวรรดิมองโกลในตอนเหนือ เขาและขุนนางอื่น ๆ ในภาคใต้เริ่มวางแผนที่จะประกาศอิสรภาพออกจากพุกาม กระทั่งถูกสังหารโดยผู้นำท้องถิ่นนามมะกะโท ซึ่งต่อมาได้ประกาศเอกราชจากอาณาจักรพุกามและสถาปนาตนเป็นกษัตริย์พระนามว่า พระเจ้าฟ้ารั่ว ในอีก 2 ปีต่อมา

อลิมามาง
เจ้าเมืองเมาะตะมะ
ดำรงตำแหน่ง ประมาณ ค.ศ. 1259 – ประมาณ 11 มกราคม ค.ศ. 1285
กษัตริย์	พระเจ้านรสีหบดี
ก่อนหน้า	Nga Shwe
ถัดไป	มะกะโท
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	? พุกาม? อาณาจักรพุกาม
เสียชีวิต	ประมาณ 11 มกราคม ค.ศ. 1285 วันพฤหัสบดี ขึ้น 6 ค่ำ เดือนดะโบ่-ดแว 646 ME โดนวู่น อาณาจักรพุกาม

ประวัติ

ในช่วงปลายคริสต์ทศวรรษ 1250 อลิมามางเป็นขุนนางในราชสำนักพระเจ้านรสีหบดี (ครองราชย์ ค.ศ. 1256–1287) ที่พุกาม เขาสืบเชื้อสายมาจากเสนาบดีในราชสำนัก ซึ่งรวมถึงเสนาบดีอลิมามางในคริสต์ศตวรรษที่ 12 ที่รับใช้ในราชสำนักพระเจ้าสิธูที่ 1 ในช่วงต้น ค.ศ. 1259 พระเจ้านรสีหบดีทรงแต่งตั้งอลิมามางเป็นผู้ว่าราชการคนเล็กของดินแดนเมาะตะมะ (ปัจจุบันคือรัฐมอญและรัฐกะเหรี่ยงทางตอนใต้ของประเทศพม่า) การแต่งตั้งนี้เกิดขึ้นหลังจากกองทัพพุกามที่นำโดยอัครมหาเสนาบดีราซะทินจานปราบปรามกบฏของอดีตเจ้าเมือง Nga Shwe

อลิมามางปกครองเหนือดินแดนชายฝั่งตะนาวศรีตอนบนโดยไม่มีอุบัติการณ์เป็นเวลา 25 ปี จนกระทั่งใน ค.ศ. 1284 ที่พุกามกำลังเสียทีในการต่อสู้กับผู้รุกรานชาวมองโกล ผู้นำรัฐบริวารจำนวนมากทั่วประเทศ รวมถึงพระราชโอรสของพระเจ้านรสีหบดีเอง เริ่มคิดที่จะแยกตัวออกไป อลิมามางก็เช่นกัน โดยเขาเริ่มขอให้หัวหน้าเผ่าท้องถิ่นให้คำมั่นสัญญาว่าจะจงรักภักดีต่อเขา

แต่ทว่า เขาประเมินความทะเยอทะยานของหัวหน้าท้องถิ่นต่ำเกินไป ดูเหมือนว่าเขาไม่ได้สงสัยเมื่อมะกะโท หนึ่งในหัวหน้าเผ่าท้องถิ่น ไม่เพียงแต่เสนอความจงรักภักดีและลูกน้องของเขาเท่านั้น แต่ยังเสนอให้เจ้าเมืองแต่งงานกับนางอุ่นเรือน น้องสาวของเขา โดยจะจัดงานสมรสขึ้นที่บ้านเกิดของมะกะโทที่โดนวู่น พงศาวดารราชาธิราชระบุว่าอลิมามางหลงรักนางอุ่นเรือนอย่างหัวปักหัวปำหลังจากเห็นเธออาบน้ำในแม่น้ำใกล้โดนวู่น แต่นี่เป็นการจัดฉาก ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งในแผนของมะกะโทที่จะล่ออลิมามางออกจากเมาะตะมะ และลอบสังหารเขา มะกะโทผู้เป็นอดีตหัวหน้าองครักษ์ของพ่อขุนรามคำแหงแห่งสุโขทัย ได้ตัดสินใจยึดตำแหน่งเจ้าเมืองด้วยตนเองแล้ว จึงได้สั่งให้นางอุ่นเรือนอาบน้ำในแม่น้ำที่อลิมามางจะได้เห็นเธอ

แม้เรื่องราวการอาบน้ำอาจจะไม่ใช่ข้อมูลตามประวัติศาสตร์ แต่อลิมามางก็ยังยอมรับข้อเสนอของมะกะโท ในเดือนมกราคม ค.ศ. 1285 เจ้าเมืองเก่าพร้อมกับทหารกองน้อยได้เดินทางไปยังโดนวู่น ซึ่งอยู่ห่างจากเมืองเมาะตะมะไปทางเหนือประมาณ 100 กิโลเมตร เพื่อบรรลุข้อตกลงพันธมิตร ในคืนวันแต่งงาน ป. 11 มกราคม ค.ศ. 1285 เมื่อทหารองครักษ์ของอลิมามางกำลังเมา ลูกน้องของมะกะโทก็ฆ่าพวกเขา และลอบสังหารเจ้าเมือง

หลังจากนั้น

หลังอลิมามางเสียชีวิต มะกะโทเข้ายึดเมาะตะมะและผนวกเข้ากับดินแดนเมาะตะมะของตนเอง สองปีต่อมา เขารักษาการสนับสนุนจากอาณาจักรสุโขทัยของสยาม และประกาศตนเองเป็นกษัตริย์เมาะตะมะ ด้วยบรรดาศักดิ์เป็นพระเจ้าฟ้ารั่ว

หมายเหตุ

1. พงศาวดารมหาราชวงศ์ (Maha Yazawin Vol. 1 2006: 238) ระบุว่ากษัตริย์ผู้ครองราชย์ได้สองปี ส่งกองทัพสองกองไปยัง Missagiri และเมาะตะมะในวันพฤหัสบดี ขึ้น 6 ค่ำ เดือนปยาโต 604 ME (วันอาทิตย์ที่ 28 ธันวาคม ค.ศ. 1242) พงศาวดารมหาราชวงศ์ ฉบับหอแก้วแก้ปีขึ้นครองราชย์ให้ถูกต้องเป็น 617 ME (29 มีนาคม ค.ศ. 1255 – 27 มีนาคม ค.ศ. 1256) แต่หลักฐานจารึกตาม (Yazawin Thit Vol. 1 2012: 139, footnote 5) แสดงให้เห็นว่าพระองค์ขึ้นครองราชย์ใน ค.ศ. 618 ME เมื่อวันที่ 6 พฤษภาคม ค.ศ. 1256 ดังนั้น วันที่เริ่มต้นการทัพควรอยู่ในเดือนธันวาคม ค.ศ. 1258 สองปีหลังขึ้นครองราชย์ นอกจากนี้ พงศาวดารต่าง ๆ (Maha Yazawin Vol. 1 2006: 238) และ (Hmannan Vol. 1 2003: 341) ระบุต่อว่ากองทัพพุามเข้ายึดเมาะตะมะหลังล้อมเมือง 8 วัน
2. พงศาวดารมอญ (Mon Yazawin 1922: 39) ระบุว่าการสมรสเกิดขึ้นในวันพฤหัสบดี ขึ้น 6 ค่ำ เดือนดะโบ่-ดแว 1064 ME (วันพุธที่ 6 มกราคม ค.ศ. 1703) ซึ่งเป็นข้อผิดพลาดในการเขียน วันที่นี้ควรเป็น 646 ME: วันพฤหัสบดี ขึ้น 6 ค่ำ เดือนดะโบ่-ดแว 646 ME = 11 มกราคม ค.ศ. 1285

อ้างอิง

1. Hmannan Vol. 1 2003: 341
2. Aung-Thwin 2017: 238
3. Pan Hla 2005: 20–21
4. Harvey 1925: 110
5. Pan Hla 2005: 21–22
6. Pan Hla 2005: 26–27
7. Pan Hla 2005: 24

บรรณานุกรม

• Aung-Thwin, Michael A. (2017). Myanmar in the Fifteenth Century. Honolulu: University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-6783-6.
• Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd.
• Kala, U (2006) [1724]. มหาราชวงศ์ (ภาษาพม่า). Vol. 1–3 (4th printing ed.). Yangon: Ya-Pyei Publishing.
• Pan Hla, Nai (2005) [1968]. ราชาธิราช (ภาษาพม่า) (8th printing ed.). Yangon: Armanthit Sarpay.
• Royal Historical Commission of Burma (2003) [1832]. มหาราชวงศ์ ฉบับหอแก้ว (ภาษาพม่า). Vol. 1–3. Yangon: Ministry of Information, Myanmar.
• ชเวนอ, บ.ก. (1922) [1785]. พงศาวดารมอญฉบับชเวนอ (ภาษาพม่า). แปลโดย ชเวนอ. Yangon: Burma Publishing Workers Association Press.
• Than Tun (1964). Studies in Burmese History (ภาษาพม่า). Vol. 1. Yangon: Maha Dagon.