รหัสไปรษณีย์

รหัสไปรษณีย์ เป็นชุดตัวอักษรหรือตัวเลขหรือทั้งสองอย่าง (บางครั้งรวมช่องว่างหรือเครื่องหมายวรรคตอน) ที่ระบุไว้ในที่อยู่ไปรษณีย์สำหรับการคัดแยกจดหมาย

ป้ายสำนักงานไปรษณีย์ที่แฟร์เรอร์ ออสเตรเลียนแคพิทอลเทร์ริทอรี แสดงรหัสไปรษณีย์ 2607

ข้อมูลเมื่อ สิงหาคม 2021^[ref]สหภาพไปรษณีย์สากลระบุประเทศที่ต้องใช้รหัสไปรษณีย์ถึง 160 ประเทศ

แม้ว่ารหัสไปรษณีย์มักจะกำหนดให้กับพื้นที่ทางภูมิศาสตร์ แต่บางครั้งรหัสพิเศษก็ได้รับการกำหนดให้กับที่อยู่แต่ละแห่งหรือให้กับสถาบันที่รับจดหมายจำนวนมาก เช่น หน่วยงานราชการและบริษัทพาณิชย์ขนาดใหญ่ ตัวอย่างหนึ่งคือระบบ CEDEX ของฝรั่งเศส

รหัสที่ใช้จะแตกต่างกันไปในแต่ละประเทศ สหรัฐอเมริกาจะใช้ตัวอักษรย่อของรัฐสองตัวตามด้วยตัวเลขห้าหลัก เช่น CA 90210 ที่เรียกว่า ZIP code ส่วนประเทศไทยใช้ตัวเลข 5 หลัก ชาติแรกที่ใช้รหัสไปรษณีย์คือประเทศเยอรมนี เมื่อคริสต์ทศวรรษ 1960

รหัสไปรษณีย์ของประเทศไทย

รหัสไปรษณีย์ของไทย เริ่มใช้งานในวันที่ 25 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2525 ประกอบไปด้วยตัวเลขห้าหลัก โดย

• หลักแรกแทนภูมิภาค เช่น 1 แทนภาคกลางตอนล่าง 2 แทนภาคตะวันออก เป็นต้น
• เลขหลักที่สองแทนจังหวัดในภูมิภาคนั้น จะมียกเว้นก็กรุงเทพมหานครและสมุทรปราการที่ใช้เลข 0 เหมือนกัน
• หลักที่สามและสี่แทนท้องที่ (ซึ่งมักเป็นอำเภอ) ที่มีไปรษณีย์รับผิดชอบในการนำจดหมายไปส่งยังบ้าน
• หลักสุดท้ายคือรหัสของที่ทำการไปรษณีย์ในท้องที่นั้น ๆ

ตัวอย่างเช่น 10100 รหัสไปรษณีย์ของเขตป้อมปราบศัตรูพ่ายและสัมพันธวงศ์ ตัวแรกเป็น 1 หมายถึงภาคกลางตอนล่าง ถัดมา 0 คือกรุงเทพมหานครและสมุทรปราการ ถัดมา 10 แทนเขตป้อมปราบศัตรูพ่ายและสัมพันธวงศ์ ส่วน 0 ตัวสุดท้ายแทนที่ทำการไปรษณีย์พลับพลาไชย ซึ่งมีบุรุษไปรษณีย์นำจดหมายไปส่งถึงบ้านในเขตป้อมปราบศัตรูพ่ายและสัมพันธวงศ์ เรียกไปรษณีย์ดังกล่าวว่าที่ทำการไปรษณีย์รับจ่าย ส่วน 10101 เป็นรหัสไปรษณีย์ของที่ทำการไปรษณีย์ป้อมปราบ ซึ่งอยู่ในท้องที่เดียวกัน ไปรษณีย์ป้อมปราบเป็นที่ทำการไปรษณีย์รับฝาก กล่าวคือเปิดให้บริการรับจดหมายอย่างเดียว ไม่มีการนำจดหมายไปส่งตามบ้าน ดังนั้นในการจ่าหน้าจดหมายถึงผู้รับในเขตทั้งสองตามปกติจะใช้รหัส 10100 แต่จะใช้รหัส 10101 แทนก็ต่อเมื่อต้องการส่งไปยังตู้ไปรษณีย์ หรือเจ้าหน้าที่ที่ทำงานอยู่ที่ที่ทำการไปรษณีย์ป้อมปราบ

รหัสไปรษณีย์ไทย ซึ่งครอบคลุมทั่วประเทศ ใช้แทนระบบ แขวงไปรษณีย์ ซึ่งริเริ่มในช่วง พ.ศ. 2499-2509 ซึ่งใช้เฉพาะภายในกรุงเทพโดยแบ่งพื้นที่ออกเป็น 29 แขวงไปรษณีย์ ได้แก่ แขวงไปรษณีย์กรุงเทพ 1 ไปจนถึง กรุงเทพ 29 ซึ่งสามารถย่นระยะเวลาในการส่งจดหมายภายในกรุงเทพ จาก 3-4 วันเหลือเพียง 1-2 วัน

ดูเพิ่ม

• รหัสไปรษณีย์ทั่วประเทศไทยเรียงตามจังหวัด

อ้างอิง

1. "Addressing knowledge centre", General Addressing Issues (PDF), Universal Postal Union, 3 August 2021, สืบค้นเมื่อ 1 June 2022

• ปัญหาแสตมป์ ตอน จดหมายจะถึงไว ถ้าใส่รหัสไปรษณีย์, วารสารตราไปรษณียากร, เมษายน พ.ศ. 2550

แหล่งข้อมูลอื่น

Wikidata has the property:

• รหัสไปรษณีย์ (P281) (ดูเพิ่มที่จำนวนการใช้)

• Universal Postal Union
  • Addressing เก็บถาวร 3 มีนาคม 2012 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
  • Postcodes เก็บถาวร 3 กันยายน 2011 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน