ภาษาฮาจิโจ

ภาษาฮาจิโจ (ญี่ปุ่น: 八丈語; โรมาจิ: Hachijō-go) หรือ สำเนียงฮาจิโจ (ญี่ปุ่น: 八丈方言; โรมาจิ: Hachijō hōgen) ภาษาแม่เรียกว่า ชิมะโคโตบะ (ญี่ปุ่น: 島言葉; โรมาจิ: Shima Kotoba; [ɕima kotoba], "ภาษาพูดเกาะ") อาจจัดเป็นสำเนียงภาษาญี่ปุ่นที่ต่างจากสำเนียงอื่น ๆ มากที่สุด หรือจัดเป็นอีกสาขาหนึ่งของตระกูลภาษาญี่ปุ่น (ควบคู่ไปกับภาษาญี่ปุ่นแผ่นดินใหญ่ รีวกีวเหนือ และรีวกีวใต้) ขึ้นอยู่กับการจำแนกประเภท ปัจจุบันมีผู้พูดภาษาฮาจิโจบนหมู่เกาะอิซุสองแห่งทางใต้ของโตเกียว (ฮาจิโจจิมะและอาโองาชิมะที่เล็กกว่า) และหมู่เกาะไดโตของจังหวัดโอกินาวะที่มีผู้ตั้งถิ่นฐานจากฮาจิโจชิมะในยุคเมจิ ก่อนหน้านี้ยังเคยมีผู้ใช้ภาษานี้บนเกาะฮาจิโจน้อย (ญี่ปุ่น: 八丈小島; โรมาจิ: Hachijō-kojima) แต่อพยพออกไปจากเกาะทั้งหมด เมื่ออิงจากเกณฑ์ความเข้าใจร่วมกัน ภาษาฮาจิโจอาจถือเป็นภาษาตระกูลญี่ปุ่นเฉพาะมากกว่าสำเนียงของภาษาญี่ปุ่น

ภาษาฮาจิโจ
島言葉 sima kotoba
ออกเสียง	[ɕima kotoba]
ประเทศที่มีการพูด	ประเทศญี่ปุ่น
ภูมิภาค	หมู่เกาะอิซุตอนใต้ และหมู่เกาะไดโต
จำนวนผู้พูด	น้อยกว่า 1,000 คน  (2011)
ตระกูลภาษา	ญี่ปุ่น บนเกาะ ญี่ปุ่น? ภาษาฮาจิโจ
รูปแบบก่อนหน้า	ตระกูลภาษาญี่ปุ่นดั้งเดิม ภาษาญี่ปุ่นเก่า? ภาษาญี่ปุ่นตะวันออกเก่า ภาษาฮาจิโจ
ระบบการเขียน	อักษรญี่ปุ่น (คาตากานะ, ฮิรางานะ, โรมาจิ)
รหัสภาษา
ISO 639-3	–
ISO 639-6	hhjm
ตำแหน่งของหมู่เกาะอิซุ

ภาษาฮาจิโจสืบทอดมาจากภาษาญี่ปุ่นตะวันออกเก่า โดยยังคงคุณลักษณะทางไวยากรณ์และการออกเสียงที่เป็นเอกลักษณ์หลายประการที่บันทึกไว้กวีสำเนียงอาซูมะอย่าง มังโยชู และ ฟูโดกิ ในแคว้นฮิตาจิในคริสต์ศตวรรษที่ 8 ภาษาฮาจิโจยังมีความคล้ายคลึงกันทางคำศัพท์กับสำเนียงคีวชู และกลุ่มภาษารีวกีว แต่ก็ไม่เพียงพอที่จะอธิบายว่าชาวหมู่เกาะอิซุใต้นั้นอพยพมาจากดินแดนดังกล่าว บ้างก็ว่าผู้ใช้ภาษานี้อาจเป็นภาษาที่ชาวเรือในหมู่เกาะตอนใต้ยืมคำมา และบ้างก็ว่าเป็นภาษาดั้งเดิมจากภาษาญี่ปุ่นเก่า

ภาษาฮาจิโจเป็นภาษาใกล้สูญ ซึ่งมีประชากรที่พูดภาษานี้โดยหลักเป็นผู้สูงอายุที่มีจำนวนน้อยและลดลง นับตั้งแต่อย่างน้อย ค.ศ. 2009 เมืองฮาจิโจได้สนับสนุนความพยายามในการให้ความรู้เกี่ยวกับภาษาแก่คนรุ่นเยาว์ผ่านชั้นเรียนระดับประถมศึกษา เกมคารูตะ และการแสดงละครภาษาฮาจิโจ อย่างไรก็ตาม คาดว่าเจ้าของภาษาพื้นเมืองมีจำนวนเพียงประมาณ "ร้อยต้น ๆ" และคนรุ่นใหม่ไม่ได้เรียนรู้หรือใช้ภาษาฮาจิโจที่บ้าน

การจัดอันดับและสำเนียง

สำเนียงฮาจิโจแห่งหมู่เกาะอิซุจัดออกเป็น 8 กลุ่ม ตามหมู่บ้านในประวัติศาสตร์หลายแห่งในกิ่งจังหวัดฮาจิโจ บนเกาะฮาจิโจแบ่งเป็นโอกาโง, มิตสึเนะ, นากาโนโง, คาชิตาเตะ และซูเอโยชิ บนเกาะฮาจิโจน้อยแบ่งเป็น อุตสึกิและโทริอูจิ และหมู่บ้านอาโองาชิมะเป็นกลุ่มเฉพาะ สำเนียงโอกาโงและมิตสึเนะมีความคล้ายกันมาก เช่นเดียวกันกับสำเนียงนากาโนโงกับคาชิตาเตะ ส่วนสำเนียงอาโองาชิมะกับซูเอโยชิมีความแตกต่างจากสองกลุ่ม สำเนียงอุตสึกิและโทริอูจิไม่ได้อยู่ในกลุ่มย่อยในฮาจิโจ แม้มีผู้ระบุว่าสำเนียงโทริอูจิมีความคล้ายคลึงกับสำเนียงโอกาโงมากในด้านสัทวิทยา สำเนียงหมู่เกาะไดโตยังคงไม่ได้รับการจัดหมวดหมู่

ภาษาและสำเนียงฮาจิโจได้รับการจัดอันดับโดย John Kupchik และ National Institute for Japanese Language and Linguistics (NINJAL) ตามลำดับภายในตระกูลภาษาญี่ปุ่น ดังนี้:

• ตระกูลภาษาญี่ปุ่นดั้งเดิม
  • ภาษาญี่ปุ่นดั้งเดิม
    • ภาษาญี่ปุ่นตะวันออกเก่า
      • ภาษาฮาจิโจ
        • สำเนียงโอกาโงและมิตสึเนะ (สำเนียงใต้เนิน)
        • สำเนียงนากาโนโงและคาชิตาเตะ (สำเนียงบนเนิน)
        • สำเนียงซูเอโยชิ
        • สำเนียงอาโองาชิมะ
    • ภาษาญี่ปุ่นเก่ากลาง (รวมภาษาญี่ปุ่นตะวันตกเก่า)
      • ภาษาญี่ปุ่น
  • ภาษารีวกีวดั้งเดิม
    • กลุ่มภาษารีวกีว

เช่นเดียวกันกับหมู่บ้าน สำเนียงเกาะฮาจิโจมักเรียกเป็น "บนเนิน" (ญี่ปุ่น: 坂上; โรมาจิ: sakaue) หรือ "ใต้เนิน" (ญี่ปุ่น: 坂下; โรมาจิ: sakashita) หมู่บ้านโอกาโงและมิตสึเนะทางตะวันตกเฉียงเหนืออยู่ใต้เนิน ส่วนหมู่บ้านนากาโนโง คาชิตาเตะ และซูเอโยชิทางใต้อยู่บนเนิน แม้ว่าสำเนียงซูเอโยชิไม่ได้อยู่ใกล้กับหมู่บ้าน"บนเนิน"อื่น ๆ เป็นการเฉพาะก็ตาม ดังนั้น สำเนียงซูเอโยชิจึงมักถูกตัดออกจาก "สำเนินบนเนิน"

เนื่องจากจำนวนผู้พูดภาษาฮาจิโจที่เหลืออยู่ทั้งหมดยังไม่เป็นที่ทราบแน่ชัด จึงไม่ทราบจำนวนผู้พูดภาษาถิ่นแต่ละถิ่นที่เหลืออยู่เช่นกัน นับตั้งแต่การละทิ้งเกาะฮาจิโจน้อยใน ค.ศ. 1969 ผู้พูดสำเนียงอุตสึกิและโทริอูจิบางส่วนได้ย้ายมาอยู่ที่เกาะฮาจิโจ และยังคงพูดภาษาฮาจิโจต่อไป แม้ว่าภาษาของพวกเขาดูเหมือนจะบรรจบกับภาษาถิ่นใต้เนินก็ตาม เมื่อปลาย ค.ศ. 2009 สำเนียงโทริอูจิเหลือผู้พูดอย่างน้อยเพียงคนเดียว ส่วนสำเนียงอุตสึกิมีอย่างน้อย 5 คน

ไวยากรณ์

ภาษาฮาจิโจจะใช้กริยาช่วย "อารุ" กับทุกอย่างทั้งมีชีวิตและไม่มีชีวิต และยังแยกแยะระหว่างกริยาและคุณศัพท์ที่เปลี่ยนรูปกับที่ใช้ระบุประธานต่าง ๆ ทั้งนี้การแยกไวยากรณ์ให้เป็นคนละหัวข้อเช่นนี้ปรากฏในภาษาญี่ปุ่นยุคกลางตอนต้น และสาบสูญไปแล้วในภาษาญี่ปุ่นถิ่นอื่นในปัจจุบัน

ศัพท์

ภาษาฮาจิโจยังคงรักษาสำนวน (phrase) ที่ไม่มีแล้วในภาษาญี่ปุ่นถิ่นอื่น ๆ เช่น มางูเรรุ (ญี่ปุ่น: まぐれる; โรมาจิ: magureru) แต่ในภาษาญี่ปุ่นมาตรฐานจะใช้ว่า คิเซ็ตสึซูรุ (ญี่ปุ่น: 気絶する; โรมาจิ: kizetsu suru) แปลว่า "เป็นลม" นอกจากนี้ยังคำที่เหมือนกันภาษาญี่ปุ่นมาตรฐาน แต่มีความหมายที่ต่างกัน ได้แก่

คำฮาจิโจ	คำญี่ปุ่น	ความหมาย	คำญี่ปุ่นที่ใกล้เคียง
ยามะ	ฮาตาเกะ	ทุ่ง	"ยามะ" แปลว่า 'ภูเขา'
อูเรชิ นารุ	เบียวกิ งะ นาอตเตะ คุรุ	ฟื้นไข้	"อูเรชิกุ นารุ" แปลว่า 'มีความสุข'
โคไว	สึกาเรรุ	เหนื่อย	"โคไว" แปลว่า 'ยาก, ดื้อรั้น'
โกมิ	ทากิงิ	ฟืน	"โกมิ" แปลว่า 'ขยะ'

อ้างอิง

1. Kaneda (2001), pp. 3–14.
2. Iannucci (2019), pp. 13–14.
3. Thomas Pellard. The comparative study of the Japonic languages. Approaches to endangered languages in Japan and Northeast Asia: Description, documentation and revitalization, National Institute for Japanese Language and Linguistics, Aug 2018, Tachikawa, Japan. ffhal-01856152
4. Iannucci (2019), pp. 100–120.
5. Masayoshi Shibatani, 1990. The Languages of Japan, p. 207.
6. Vovin (2017).
7. Iannucci (2019), pp. 13–15.
8. NINJAL (1950), pp. 196–198.
9. Kupchik (2011), p. 7.
10. NINJAL (1950), pp. 162–166.
11. Kibe (2013), p. 9.
12. Iannucci (2019), pp. 95–96.
13. 山田平右エ門 (Yamada Heiuemon), 2010. 消えていく島言葉～八丈語の継承と存続を願って～ (A Disappearing Island Language ~Wishing for the Inheritance and Survival of the Hachijō Language~), pp. 181–182. ISBN 978-4-87302-477-6
14. "島言葉（八丈方言）を見直そう (Summary of the Hachijo dialect)". Hachijo-jima Official Site. 八丈町教育課生涯学習係. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-10-19. สืบค้นเมื่อ 2013-08-23.

ข้อมูล

• Frellesvig, Bjarke (2010). A History of the Japanese language. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-40409-0.
• Iannucci, David J. (2019). The Hachijō Language of Japan: Phonology and Historical Development (PhD dissertation). University of Hawaiʻi at Mānoa.
• Kaneda, Akihiro (2001). Hachijō-kata gen dōshi no kiso kenkyū 八丈方言動詞の基礎研究 [Basic Research on Verbs in the Hachijō Dialect]. 笠間書院 (Kasama Shoin Co., Ltd.). ISBN 978-4305702326.
• Kibe, Nobuko, บ.ก. (2013), Hachijō-kata gen chōsa hōkoku-sho 八丈方言調査報告書 [Research Report on Hachijo Dialect] (PDF), Inter-University Research Institute Corporation
• Kupchik, John E. (2011). A Grammar of the Eastern Old Japanese Dialects (PhD dissertation). University of Hawaiʻi.
• NINJAL (1950). Hachijōjima no gengochōsa 八丈島の言語調査 [Language Survey of Hachijō-jima].
• Vovin, Alexander (2017). "Origins of the Japanese Language". Oxford Research Encyclopedia of Linguistics. Oxford University Press. doi:10.1093/acrefore/9780199384655.013.277. ISBN 978-0-19-938465-5.
• Vovin, Alexander (2009). A Descriptive and Comparative Grammar of Western Old Japanese, Part 2. Global Oriental. ISBN 978-1-905246-82-3.

อ่านเพิ่ม

• (ในภาษาญี่ปุ่น) Sound clip and transcription of Hachijō
• (ในภาษาอังกฤษ) Database of Endangered Languages of Japan