พระพลราม

พลราม (สันสกฤต: बलराम "รามผู้มีกำลัง") บ้างเรียก พลเทพ ("เทพผู้มีกำลัง") เป็นเทพเจ้าในศาสนาฮินดู เป็นพี่ชายของพระกฤษณะ เป็นหนึ่งในสามเทพตามคติชคันนาถในบางท้องถิ่น นอกจากนี้ยังมีพระนามว่า "หลธรา" หรือ "หลยุธะ" ที่มาจากคำว่า "หละ" (Hala) ที่แปลว่าคันไถ ซึ่งสื่อถึงการทำเกษตรกรรม และจะถูกใช้เป็นอาวุธเมื่อมีความจำเป็น

พระพลราม
เทพแห่งเกษตรกรรมและพละกำลัง
พระพลราม พี่ชายของพระกฤษณะ
ส่วนเกี่ยวข้อง	อวตารของเศษะหรือพระวิษณุ
อาวุธ	คันไถ, คทา
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	โคกุล
คู่ครอง	เรวตี
บุตร - ธิดา	3 องค์
บิดา-มารดา	วสุเทวะ (พ่อ) โรหิณี (แม่) เทวกี (แม่เลี้ยง)
พี่น้อง	พระกฤษณะและสุภัทรา
ราชวงศ์	ยาทวะ–จันทรวังศี

เอกสารบางแห่งระบุว่าพลรามเป็นอวตารของเศษะ นาคซึ่งเป็นพาหนะของพระวิษณุ ส่วนพระวิษณุอวตารลงมาเป็นพระกฤษณะ และเอกสารบางแห่งอ้างว่าพลรามเป็นหนึ่งในอวตารทั้งสิบของพระวิษณุ

มีหลักฐานการเคารพนับถือพลรามอยู่ในวัฒนธรรมอินเดียมานาน ปรากฏเป็นภาพในเหรียญอายุราวศตวรรษที่ 2 ก่อนคริสต์ศักราช ขณะที่ศาสนาเชนเรียกเทพเจ้าองค์นี้ว่า พลเทวะ โดยนับถือในฐานะเทพของเกษตรกร

คติพราหมณ์ไทย

ในคติพราหมณ์ไทยนับถือพลเทพในฐานะเทพแห่งธัญญาหาร และทวารบาลผู้ปกป้องพุทธสถาน มีการกล่าวถึงพลรามใน นารายณ์สิบปาง ตอนกฤษณาวตาร มีเนื้อหาว่า เมื่อพระนารายณ์อวตารลงมาเป็นท้าวบรมจักรกฤษณ์เพื่อปราบพาณาสูร พระพลเทพได้มาช่วยในการรบโดยใช้คันไถฟาดฟันเหล่าอสูร ครั้นเสร็จศึกท้าวบรมจักรกฤษณ์จึงประสาทพรให้พลเทพเป็นเทพผู้เป็นใหญ่ในพืชพรรณธัญญาหาร เพราะใช้คันไถเป็นอาวุธ

นอกจากชื่อพลเทพแล้ว ยังเรียกอีกอย่างว่า หลวิชัย เพราะมักปรากฏรูปพลเทพถือคันไถหรือหล นั่นเอง

อย่างไรก็ตาม พลเทพเป็นที่รู้จักในดินแดนของประเทศไทยมาช้านาน ในอาณาจักรอยุธยามีการใช้ราชทินนาม "พระยาพลเทพ" สำหรับเสนาบดีกรมนา และมีตราประจำตัวเป็นรูปคนแบกคันไถ เรียกว่า ตรานักคลีอังคัน ในสมัยรัตนโกสินทร์เรียกว่า ตรานพรัตนมุรธา

อ้างอิง

1. James G. Lochtefeld (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M. The Rosen Publishing Group. pp. 82–84, 269. ISBN 978-0-8239-3179-8.
2. Jan Gonda (1969). Aspects of Early Viṣṇuism. Motilal Banarsidass. pp. 100, 152–153. ISBN 978-81-208-1087-7.
3. Lavanya Vemsani (2006). Hindu and Mythology of Balarāma. Edwin Mellen Press. pp. 30–31, 52–59, 68–69 with footnotes. ISBN 978-0-7734-5723-2.
4. Heather Elgood (1 April 2000). Hinduism and the Religious Arts. Bloomsburg Academic. pp. 57, 61. ISBN 978-0-304-70739-3.
5. Vemsani, Lavanya (2006). Hindu and Jain Mythology of Balarama (1 ed.). EdwinMellen. ISBN 9780773457232.
6. Patrick Olivelle (2006). Between the Empires: Society in India 300 BCE to 400 CE. Oxford University Press. pp. 391 with note 15. ISBN 978-0-19-977507-1.
7. อรุณศักดิ์ กิ่งมณี. ทิพยประติมา. กรุงเทพฯ : มิวเซียมเพรส, 2560, หน้า 123-125
8. อรุณศักดิ์ กิ่งมณี. ทิพยประติมา. กรุงเทพฯ : มิวเซียมเพรส, 2560, หน้า 119
9. อรุณศักดิ์ กิ่งมณี. ทิพยประติมา. กรุงเทพฯ : มิวเซียมเพรส, 2560, หน้า 129