ปลาแซลมอน

บทความนี้อ้างอิงคริสต์ศักราช/คริสต์ทศวรรษ/คริสต์ศตวรรษ ซึ่งเป็นสาระสำคัญของเนื้อหา

ปลาแซลมอน (Salmon)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	สัตว์ Animalia
ไฟลัม:	สัตว์มีแกนสันหลัง Chordata
ชั้น:	ปลาที่มีก้านครีบ Actinopterygii
อันดับ:	ปลาแซลมอน Salmoniformes
วงศ์:	ปลาแซลมอน Salmonidae
วงศ์ย่อย:	ปลาแซลมอน Salmoninae
กลุ่มที่รวมอยู่ด้วย
†Eosalmo driftwoodensis Wilson, 1977 Oncorhynchus gorbuscha (Walbaum, 1792) Oncorhynchus keta (Walbaum, 1792) Oncorhynchus kisutch (Walbaum, 1792) Oncorhynchus masou (Brevoort, 1856) Oncorhynchus nerka (Walbaum, 1792) Oncorhynchus tshawytscha (Walbaum, 1792) Salmo salar (Linnaeus, 1758)
หน่วยที่รวมโดยแคลดิสติกส์แต่ไม่รวมโดยดั้งเดิม
สปีชีส์ Oncorhynchus และ Salmo อื่น ๆ ทั้งหมด

ปลาแซลมอน (อังกฤษ: Salmon อ่านว่า /ˈsæmən/ ) เป็นชื่อสามัญของปลาที่มีก้านครีบหลายสปีชีส์ในวงศ์ Salmonidae (วงศ์ปลาแซลมอน) ปลาอื่น ๆ ในวงศ์เดียวกันรวมทั้งปลาเทราต์ (trout), ปลาชาร์, ปลาสกุล Thymallus และปลาในวงศ์ย่อย Coregoninae คือ freshwater whitefish เป็นปลาที่กระจายพันธุ์อยู่ในซีกโลกเหนือ คือ อเมริกาเหนือ, อะแลสกา, ไซบีเรีย, ยุโรปเหนือ, เอเชียเหนือ และเอเชียตะวันออก^[1] ปลาแซลมอนเป็นปลาท้องถิ่นของแม่น้ำต่าง ๆ ในมหาสมุทรแอตแลนติกเหนือ (สกุล Salmo) และในมหาสมุทรแปซิฟิก (สกุล Oncorhynchus) ปลาหลายสปีชีส์ได้นำไปปล่อยในแหล่งน้ำซึ่งไม่ใช่ที่อยู่เดิมต่าง ๆ รวมทั้งเกรตเลกส์ในอเมริกาเหนือและปาตาโกเนียในอเมริกาใต้ ปลาเลี้ยงกันอย่างกว้างขวางในฟารม์ทั่วโลก

ปลาผสมพันธุ์ในน้ำจืดแต่ชีวิตส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในมหาสมุทร มีปลาเพียงส่วนน้อยที่อาศัยอยู่ในทะเลสาบ^[1] ปกติแล้วปลาจะว่ายจากทะเลสู่แม่น้ำเพื่อวางไข่ (anadromous) คือลูกปลาจะออกจากไข่ในน้ำจืด อพยพไปอยู่ในมหาสมุทร แล้วกลับไปยังน้ำจืดเพื่อสืบพันธุ์ แต่ก็มีกลุ่มประชากรของปลาหลายสปีชีส์ที่อยู่ในน้ำจืดตลอดชีวิต นิทานพื้นบ้านเล่าว่าปลาจะกลับไปสู่จุดที่มันออกจากไข่เพื่อวางไข่ และงานศึกษาติดตามปลาก็พบว่านี้จริงโดยมาก ปลาส่วนหนึ่งในช่วงวางไข่ (salmon run) อาจหลงไปยังย่านน้ำจืดอื่นเพื่อวางไข่ เปอร์เซ็นต์ที่หลงขึ้นอยู่กับพันธุ์แซลมอน^[2] พฤติกรรมว่ายกลับบ้านปรากฏว่าอาศัยความจำเกี่ยวกับกลิ่น^[3][4] (ซึ่งอาจเป็นกลิ่นเฉพาะของแม่น้ำที่เกิด^[1]) ปลามีมาตั้งแต่ยุคนีโอจีน^{[ต้องการอ้างอิง]}

คำว่า "แซลมอน" มาจากคำภาษาละตินว่า salmo ซึ่งก็อาจมาจากคำว่า salire ซึ่งแปลว่า "กระโดด"^[5]

ส่วนมากลำตัวมีสีเงินวาว มีจุดสีดำที่บริเวณด้านบนของลำตัวเหนือเส้นข้างลำตัว ลักษณะอย่างอื่นคล้ายปลาทั่วไปไม่ว่าจะเป็นลักษณะภายนอกหรือลักษณะภายใน

สปีชีส์สำคัญทางเศรษฐกิจ 9 สปีชีส์อยู่ในสองสกุล สกุล Salmo รวมปลาแซลมอนแอตแลนติก ซึ่งพบในมหาสมุทรแอตแลนติกเหนือ โดยมีปลาหลายพันธุ์ที่มีชื่อสามัญว่า ปลาเทราต์ ส่วนสกุล Oncorhynchus มีสปีชีส์ 8 สปีชีส์ที่มีอยู่ตามธรรมชาติในมหาสมุทรแปซิฟิกเหนือเท่านั้น โดยรวมเรียกว่าปลาแซลมอนแปซิฟิก ส่วนปลาแซลมอนชินูกซึ่งเป็นปลาท้องถิ่นแปซิฟิกตอนเหนือได้นำไปปล่อยในทั้งประเทศนิวซีแลนด์และปาตาโกเนียในซีกโลกใต้ อนึ่ง ปลาแซลมอนโคโฮ (Oncorhynchus kisutch) ปลาแซลมอนซ็อกอายซึ่งเป็นปลาน้ำจืด และปลาแซลมอนแอตแลนติกก็นำไปปล่อยที่ปาตาโกเนียเช่นกัน^[6]

ปลาแซลมอนแอตแลนติกและแปซิฟิก
สกุล	ภาพ	ชื่อสามัญ	ชื่อวิทยาศาสตร์	ยาวสุด (ซม.)	ยาวปกติ (ซม.)	หนักสุด (กก.)	อายุมากสุด (ปี)	ระดับ ในโซ่อาหาร	Fish Base	FAO	ITIS	สถานะ IUCN
Salmo (ปลาแซลมอนแอตแลนติก)		ปลาแซลมอนแอตแลนติก	Salmo salar (Linnaeus, 1758)	150	120	46.8	13	4.4	[7]	[8]	[9]	Least concern[10]
Oncorhynchus (ปลาแซลมอนแปซิฟิก)		ปลาแซลมอนชินูก	Oncorhynchus tshawytscha (Walbaum, 1792)	150	70	61.4	9	4.4	[11]	[12]	[13]	Not assessed
		ปลาแซลมอนชัม (Chum salmon)	Oncorhynchus keta (Walbaum, 1792)	100	58	15.9	7	3.5	[14]	[15]	[16]	Not assessed
		ปลาแซลมอนโคโฮ (Coho salmon)	Oncorhynchus kisutch (Walbaum, 1792)	108	71	15.2	5	4.2	[17]	[18]	[19]	Not assessed
		ปลาแซลมอนมาซู (Masu salmon)	Oncorhynchus masou (Brevoort, 1856)	79		10.0	3	3.6	[20]		[21]	Not assessed
		ปลาแซลมอนชมพู (Pink salmon)	Oncorhynchus gorbuscha (Walbaum, 1792)	76	50	6.8	3	4.2	[22]	[23]	[24]	Not assessed
		ปลาแซลมอนซ็อกอาย	Oncorhynchus nerka (Walbaum, 1792)	84	58	7.7	8	3.7	[25]	[26]	[27]	Least concern[28]

   ^† ทั้งสกุล Salmo และ Oncorhynchus ต่างก็มีสปีชีส์จำนวนหนึ่งที่เรียกว่าปลาเทราต์ ในสกุล Salmo ยังมีสปีชีส์มีประชากรน้อยอื่น ๆ ที่เรียกว่าแซลมอนในภาษาอังกฤษ คือ Adriatic salmon (Salmo obtusirostris) และ Black Sea salmon (Salmo labrax) มีปลาสตีลเฮด (ปลาเรนโบว์เทราต์ สกุล Oncorhynchus) ที่ว่ายจากทะเลสู่แม่น้ำเพื่อวางไข่แล้วอพยพไปสู่ทะเล แต่ก็ไม่เรียกว่าแซลมอน

ยังมีสปีชีส์อื่น ๆ ซึ่งไม่ใช่ปลาแซลมอนพันธุ์แท้เหมือนกับในรายการที่ผ่านมา แต่ก็มีชื่อสามัญเป็นแซลมอนเหมือนกัน ในบรรดารายการต่อไปนี้ มีแต่ปลาแซลมอนดานูบหรือ huchen (Hucho hucho) ซึ่งเป็นปลาน้ำจืดในวงศ์ปลาแซลมอนเท่านั้นที่เป็นเครือญาติ แต่ปลาทะเลอื่น ๆ อยู่ในอันดับปลากะพงซึ่งไม่เกี่ยวกัน

ปลาอื่น ๆ ที่เรียกว่าแซลมอน
ชื่อสามัญ	ชื่อวิทยาศาสตร์	ยาวสุด (ซม.)	ยาวปกติ (ซม.)	หนักสุด (กก.)	อายุมากสุด (ปี)	ระดับ ในโซ่อาหาร	Fish Base	FAO	ITIS	สถานะ IUCN
ปลาแซลมอนออสเตรเลีย (Australian salmon)	Arripis trutta (Forster, 1801)	89	47	9.4	26	4.1	[29]		[30]	Not assessed
ปลาแซลมอนดานูบ (Danube salmon)	Hucho hucho (Linnaeus, 1758)	150	70	52	15	4.2	[31]		[32]	Endangered[33]
ปลาแซลมอนฮาวาย (Hawaiian salmon)	Elagatis bipinnulata (Quoy & Gaimard, 1825)	180	90	46.2		3.6	[34]	[35]	[36]	Not assessed
ปลากุเราสี่หนวด (Indian salmon)	Eleutheronema tetradactylum (Shaw, 1804)	200	50	145		4.4	[37]		[38]	Not assessed

Eosalmo driftwoodensis เป็นปลาแซลมอนเก่าแก่ที่สุดตามหลักฐานซากดึกดำบรรพ์ และช่วยนักวิทยาศาสตร์ให้รู้ว่า ปลาแซลมอนสปีชีส์ต่าง ๆ วิวัฒนาการแยกออกจากบรรพบุรุษเดียวกันอย่างไร ซากดึกดำบรรพ์แซลมอนในรัฐบริติชโคลัมเบียได้ให้หลักฐานว่า ปลาแซลมอนแปซิฟิกและแอตแลนติกยังไม่ได้แยกสายพันธุ์ออกจากกันเมื่อ 40 ล้านปีก่อน ทั้งหลักฐานทางซากดึกดำบรรรพ์และทางดีเอ็นเอของไมโทคอนเดรียบ่งว่า การแยกสายพันธุ์เกิดเมื่อ 10-20 ล้านปีก่อน ซึ่งแสดงว่า การแยกสายพันธุ์เกิดก่อนธารน้ำแข็งจะเริ่มขยายและหดถอยในสมัย Quaternary glaciation^[39]