บิมสเทค

ความริเริ่มแห่งอ่าวเบงกอลสำหรับความร่วมมือหลากหลายสาขาทางวิชาการและเศรษฐกิจ (ในภาษาอื่น) เบงกอล: বঙ্গোপসাগরীয় বহুখাতীয় কারিগরি ও অর্থনৈতিক সহযোগিতা উদ্যোগ พม่า: ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် စီးပွားရေးနှင့် နည်းပညာဆိုင်ရာ ဘက်စုံ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ရေး အဖွဲ့အစည်း ซองคา: བེང་གཱལ་མཚོ་ཁའི་སྡེ་ཚན་སྣ་མང་གི་འཕྲུལ་རིག་དང་དཔལ་འབྱོར་མཉམ་ལས་ལས་འགུལ། ฮินดี: बङ्गाल की खाड़ी बहुक्षेत्रीय तकनीकी एवं आर्थिक सहयोग पहल เนปาล: बङ्गालको खाडी बहुक्षेत्रीय प्राविधिक तथा आर्थिक सहयोग पहल สิงหล: බෙංගාල බොක්ක ආශ්‍රිත රටවල බහු ආංශික තාක්ෂණික ආර්ථික සහයෝගීතාව සඳහා වන එකමුතුව ทมิฬ: வங்காள விரிகுடா பல்துறை தொழில்நுட்ப பொருளாதார கூட்டுறவிற்கான முன்னெடுப்பு บิมสเทค
ธง ตรา
ที่ตั้ง BIMSTEC ในทวีปเอเชีย
สำนักงานเลขาธิการ	ธากา ประเทศบังกลาเทศ
ภาษาราชการ	อังกฤษ
สมาชิก	ไทย  เนปาล  บังกลาเทศ  พม่า  ภูฏาน  ศรีลังกา  อินเดีย
ผู้นำ
• ประธาน	บังกลาเทศ (ตั้งแต่มีนาคม พ.ศ. 2568)
• เลขาธิการ	อินเดีย (ตั้งแต่ พ.ศ. 2566)
สถาปนา	6 มิถุนายน 1997; 28 ปีก่อน (1997-06-06)
พื้นที่
• รวม	4,876,941 ตารางกิโลเมตร (1,882,997 ตารางไมล์) (ที่ 7)
ประชากร
• 2563 ประมาณ	1,723,388,648
• ความหนาแน่น	353.37 ต่อตารางกิโลเมตร (915.2 ต่อตารางไมล์)
จีดีพี (อำนาจซื้อ)	(ประมาณ)
• รวม	18.582 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ (ที่ 3)
จีดีพี (ราคาตลาด)	2023 (ประมาณ)
• รวม	5.225 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ (ที่ 4)
เว็บไซต์ bimstec.org

ความริเริ่มแห่งอ่าวเบงกอลสำหรับความร่วมมือหลากหลายสาขาทางวิชาการและเศรษฐกิจ (อังกฤษ: Bay of Bengal Initiative Multi-Sectoral Technical and Economic Cooperation) หรือ บิมสเทค (อังกฤษ: BIMSTEC) เป็นองค์กรระหว่างประเทศของ 7 ประเทศในเอเชียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มีประชากร 1.73 พันล้านคน และมีผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศรวมกัน 5.2 ล้านล้านเหรียญสหรัฐ (2566) ประเทศสมาชิกบิมสเทค ได้แก่ บังกลาเทศ ภูฏาน อินเดีย พม่า เนปาล ศรีลังกา และไทย อยู่ในกลุ่มประเทศที่ตั้งอยู่บริเวณอ่าวเบงกอล

เมื่อวันที่ 6 มิถุนายน 2540 เกิดการจัดตั้งกลุ่มภูมิภาคย่อยใหม่ในกรุงเทพมหานครภายใต้ชื่อ BIST-EC (ความร่วมมือทางเศรษฐกิจบังกลาเทศ, อินเดีย, ศรีลังกา และไทย; Bangladesh-India-Sri Lanka-Thailand Economic Cooperation) หลังรับพม่าเข้าเป็นสมาชิกในวันที่ 22 ธันวาคม 2540 ในระหว่างการประชุมรัฐมนตรีพิเศษที่กรุงเทพมหานคร กลุ่มนี้จึงเปลี่ยนชื่อใหม่เป็น 'BIMST-EC' (ความร่วมมือทางเศรษฐกิจบังกลาเทศ, อินเดีย, พม่า, ศรีลังกา และไทย; Bangladesh-India-Myanmar-Sri Lanka-Thailand Economic Cooperation) จากนั้นใน พ.ศ. 2541 เนปาลเข้าเป็นรัฐสังเกตการณ์ ในเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2547 เนปาลและภูฏานกลายเป็นสมาชิกเต็มตัว

เมื่อวันที่ 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2547 ในการประชุมครั้งแรก กลุ่มนี้จึงเปลี่ยนชื่อใหม่เป็น BIMSTEC หรือ Bay of Bengal Initiative for Multi-Sectoral Technical and Economic Cooperation

ความร่วมมือภายใต้กรอบ BIMSTEC มีจุดเด่น คือ เป็นเวทีเชื่อมประสานนโยบาย Look East ของกลุ่มประเทศเอเชียใต้ กับนโยบาย Look West ของไทย และเป็นกลไกหนึ่งที่ส่งเสริมโอกาสด้านการค้า การลงทุน และการท่องเที่ยวระหว่างไทยกับภูมิภาคเอเชียใต้ โดยมีวัตถุประสงค์หลัก คือ การสร้างความเจริญทางเศรษฐกิจและสังคมในภูมิภาคที่ตั้งอยู่บนพื้นฐานของความเท่าเทียมกัน และส่งเสริมผลประโยชน์ร่วมกันทางด้านเศรษฐกิจ สังคม เทคโนโลยี และความช่วยเหลือระหว่างประเทศสมาชิก ในรูปของการฝึกอบรม รวมถึงการค้นคว้าวิจัย และการกระชับความร่วมมือระหว่างประเทศเพื่อใช้ประโยชน์จากภาคกสิกรรมและอุตสาหกรรม การขยายการค้าและการลงทุน ตลอดจนปรับปรุงการสื่อสารและการคมนาคม เพื่อยกระดับความเป็นอยู่ของประชากรในภูมิภาค และส่งเสริมความร่วมมือที่ใกล้ชิดกับองค์การระหว่างประเทศ

ประเทศสมาชิก BIMSTEC ได้ตกลงทำความร่วมมือใน 14 สาขาหลัก ได้แก่ การค้า ลงทุน คมนาคม สื่อสาร พลังงาน ท่องเที่ยว เทคโนโลยี ประมง เกษตร สาธารณสุข ยากจน ต่อต้าน ภัยพิบัติ วัฒนธรรม ปฏิสัมพันธ์ อากาศ

โดยในความร่วมมือในแต่ละสาขาได้แบ่งการดำเนินการออกเป็น 3 ระดับ คือ

• ความร่วมมือสาขาหลัก (Sector) ซึ่งมีประเทศนำ (Lead Country) ในแต่ละสาขาเป็นผู้รับผิดชอบ
• ความร่วมมือสาขาย่อย (Sub-Sector) ซึ่งมีประเทศประธาน (Chair Country) เป็นผู้รับผิดชอบ
• โครงการ (Project) ซึ่งมีประเทศผู้ประสานงานโครงการ (Coordinating Country) เป็นผู้รับผิดชอบ

โครงสร้างของกลไกการทำงานของ BIMSTEC สามารถแบ่งออกเป็น 2 ส่วนคือ กลไกการทำงานของภาครัฐและภาคเอกชน โดยกลไกการทำงานของภาครัฐจะแบ่งการดำเนินการเป็น 5 ระดับ ได้แก่

1. การประชุมระดับผู้นำ (BIMSTEC Summit) เป็นกลไกสำคัญที่จะส่งเสริมให้กรอบความร่วมมือมีความก้าวหน้าอย่างเป็นรูปธรรม ซึ่งเป็นการสร้างเจตนารมณ์ทางการเมืองและเป็นการสนับสนุนตามกระบวนการ Top-down เพื่อผลักดันกรอบความร่วมมือ BIMSTEC ในระดับนโยบายของประเทศ โดยการประชุมระดับผู้นำครั้งแรกเกิดขึ้นที่ประเทศไทย เมื่อวันที่ 31 กรกฎาคม 2547 ซึ่งการประชุมครั้งที่สองนั้น จะมีขึ้นในวันที่ 12-13 พฤศจิกายน 2551 ที่ประเทศอินเดีย
2. การประชุมระดับรัฐมนตรี (Ministerial Meeting) โดยที่ประชุมรัฐมนตรีเศรษฐกิจ/การค้า พิจารณากำกับดูแลความคืบหน้าของการดำเนินงานในสาขาการค้าและการลงทุน และนโยบายเขตการค้าเสรี ส่วนที่ประชุมรัฐมนตรีต่างประเทศ เป็นกลไกด้านกำหนดนโยบายสูงสุดสำหรับการประชุมผู้นำ ทั้งนี้ ในอดีต การประชุมสูงสุดของ BIMSTEC อยู่ในระดับรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงการต่างประเทศเท่านั้น แต่ในการประชุม ครั้งที่ 5 ที่กรุงโคลัมโบ เมื่อเดือนธันวาคม 2545 ได้มีการยกระดับเป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ เป็นครั้งแรก การประชุมระดับรัฐมาตรีครั้งถัดไปจะมีขึ้นในวันที่ 12 พฤศจิกายน 2551 ที่ประเทศอินเดีย
3. การประชุมเจ้าหน้าที่อาวุโส แบ่งเป็น 2 ด้าน คือ ด้านการค้าและเศรษฐกิจ (Senior Trade / Economic Official Meeting: STEOM) และด้านต่างประเทศ (Senior Official Meeting: SOM)โดยมีระดับปลัดกระทรวงเศรษฐกิจ/การค้าและกระทรวงการต่างประเทศ เป็นหัวหน้าคณะผู้แทน ตามลำดับ ทำหน้าที่พิจารณากรอบการค้าเสรี การดำเนินงานสาขาการค้าและการลงทุน และ 15 สาขาย่อย และรายงานต่อที่ประชุมรัฐมนตรีเศรษฐกิจ/การค้า ส่วนระดับเจ้าหน้าที่อาวุโสด้านต่างประเทศ ทำหน้าที่พิจารณาการดำเนินการของสาขาต่าง ๆ ที่เหลือและของคณะทำงาน และรายงานต่อที่ประชุมระดับรัฐมนตรี
4. การประชุมคณะทำงาน ที่กรุงเทพฯ (Bangkok Working Group: BWG) เป็นการประชุมร่วมระหว่างอธิบดีกรมเศรษฐกิจระหว่างประเทศ และเอกอัครราชทูตของประเทศสมาชิกประจำประเทศไทยประชุมทุกเดือน ที่กรุงเทพฯ เพื่อติดตามและผลักดันให้การดำเนินงานในสาขาความร่วมมือต่าง ๆ มีความก้าวหน้า นอกจากนี้ ยังมีการพิจารณาในเรื่องแนวทางและนโยบายของความร่วมมือก่อนเสนอต่อที่ประชุมระดับเจ้าหน้าที่อาวุโส
5. การประชุมรายสาขาและสาขาย่อยความร่วมมือ 6 สาขา จะเป็นเจ้าภาพจัดให้มีการประชุมผู้เชี่ยวชาญสาขาปีละ 1 ครั้ง รายงานผลการประชุมให้คณะทำงานที่กรุงเทพฯทราบผ่านทางสถานเอกอัครราชทูตประเทศนำนั้นๆประจำประเทศไทยนำเสนอต่อที่ประชุมระดับเจ้าหน้าที่อาวุโสพิจารณาต่อไปส่วนกลไกการทำงานของภาคเอกชนนั้นจะมีการจัดการประชุม BUSINESS FORUM 1 ครั้ง จะหมุนเวียนการเป็นเจ้าภาพ นำเสนอผลการประชุมดังกล่าวที่ประชุม ECONOMIC FORUM ภาครัฐและภาคเอกชน นอกจากนี้ภาคเอกชนยังจะต้องมีการจัดการประชุม BIMSTEC Chamber of Commerce & Industry ปีละ 1 ครั้ง

ครั้งที่	วันที่	ประเทศเจ้าภาพ	เมืองเจ้าภาพ
1	31 กรกฎาคม 2547	ไทย	กรุงเทพมหานคร
2	13 พฤศจิกายน 2551	อินเดีย	นิวเดลี
3	4 มีนาคม 2557	พม่า	เนปีดอว์
4	30–31 สิงหาคม 2561	เนปาล	กาฐมาณฑุ
5	30 มีนาคม 2565	ศรีลังกา	โคลอมโบ (ประชุมออนไลน์)
6	2-4 เมษายน 2568	ไทย	กรุงเทพมหานคร

รัฐมนตรีต่างประเทศ BIMSTEC ครั้งที่ 6 เห็นชอบให้จัดตั้งศูนย์สนับสนุนทางวิชาการ BIMSTEC (Technical Support Facility: BTSF) Center เวลา 2 ปี เพื่อเป็นกลไกประสานงานกลางการดำเนินกิจกรรมความร่วมมือในภาพรวมถึงกิจกรรมกลุ่มทำงาน BIMSTEC (Working Group BWG) สภาหอการค้า BIMSTEC (Chamber of Commerce) ไทยได้ให้การสนับสนุนจัดตั้งศูนย์ดังกล่าวเป็นโครงการนำร่องจะมีประเมินผลดำเนินการพิจารณารูปแบบการจัดตั้งสำนักเลขาธิการแบบถาวรต่อไป ศูนย์บิมสเทคตั้งอยู่ที่สถาบันยุทธศาสตร์การค้า อาคาร 20 มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย ซึ่งได้มีพิธีเปิดอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 22 กรกฎาคม 2547

• เว็บไซต์ทางการ
• BIMSTEC free trade agreement
• 2018 BIMSTEC Summit