ชนกรรมาชีพ

เป็นส่วนหนึ่งของชุด
ลัทธิมากซ์
งานเขียนทฤษฎี ต้นฉบับทางเศรษฐศาสตร์และปรัชญาจากปี 1844 วิทยานิพนธ์ว่าด้วยฟอยเออร์บาค อุดมการณ์เยอรมัน แรงงานรับจ้างและทุน แถลงการณ์พรรคคอมมิวนิสต์ วันที่ 18 บรูว์แมร์ของหลุย นโปเลียน กรุนดริสเซอ ทัศนะต่อข้อวิจารณ์เศรษฐศาสตร์การเมือง ว่าด้วยทุน วิพากษ์โปรแกรมโกธา วิภาษวิธีของธรรมชาติ
ปรัชญา นิยัตินิยมทางเศรษฐกิจ วัตถุนิยมประวัติศาสตร์ วิภาษวิธีแนวมาคส์ วิธีของมาคส์ ปรัชญาธรรมชาติ
เศรษฐศาสตร์ ทุน (การสะสมทุน) ทฤษฎีวิกฤติ โภคภัณฑ์ การขูดรีด ตัวแปรการผลิต ปัจจัยแรงงาน ปัจจัยการผลิต วิถีการผลิต แบบเอเชีย ทุนนิยม สังคมนิยม กฎแห่งมูลค่า พลังการผลิต สังคมนิยมวิทยาศาสตร์ ผลผลิตส่วนเกิน มูลค่าส่วนเกิน รูปแบบของมูลค่า แรงงานสินจ้าง
สังคมวิทยา ความแปลกแยก โครงสร้างส่วนล่างและโครงสร้างส่วนบน ชนชั้นกระฎุมพี ทฤษฎีชนชั้น ความสำนึกเรื่องชั้นชน ความขัดแย้งทางชนชั้น การต่อสู้ทางชนชั้น สังคมไร้ชนชั้น ความหลงใหลในโภคภัณฑ์ สังคมคอมมิวนิสต์ การครอบงำทางวัฒนธรรม เผด็จการของชนกรรมาชีพ การขูดรีดแรงงาน ความร่วมมือเสรี ปัญญาทั่วไป ธรรมชาติของมนุษย์ อุดมการณ์ ทฤษฎีความอิดโรย ชนชั้นกรรมาชีพผู้เป็นภาระ รอยแยกแห่งกระบวนการเปลี่ยนแปลง ชนกรรมาชีพ ทรัพย์สินเอกชน ความสัมพันธ์ทางการผลิต การอุปโลกรูปธรรม ทฤษฎีรัฐ กระบวนการเปลี่ยนแปลงทางสังคม ชนชั้นแรงงาน
ประวัติศาสตร์ อนาธิปไตยและลัทธิมาคส์ ปรัชญาในสหภาพโซเวียต การสะสมทุนแบบดั้งเดิม การปฏิวัติของชนกรรมาชีพ สากลนิยมกรรมาชีพ การปฏิวัติโลก มาร์กซ์วัยหนุ่ม
แง่มุม สุนทรียศาสตร์ โบราณคดี อาชญวิทยา วัฒนธรรมวิเคราะห์ คตินิยมสิทธิสตรี ทฤษฎีภาพยนตร์ ภูมิศาสตร์ ระเบียบวิธีประวัติศาสตร์ วรรณคดีวิพากษ์ ลัทธิมากซ์และศาสนา
ด ค ก

ชนกรรมาชีพ (อังกฤษ: proletariat) เป็นคำใช้อธิบายชนชั้นลูกจ้าง (โดยเฉพาะอย่างยิ่งคนงานอุตสาหกรรม) ในสังคมทุนนิยมซึ่งครอบครองมูลค่าทางวัตถุ (material value) ที่สำคัญอย่างเดียว คือ พลังแรงงาน (labour-power) หรือความสามารถในการทำงาน สมาชิกของชนชั้นนี้เรียก ชนกรรมาชีพ ปรัชญามากซ์กล่าวว่าชนกรรมาชีพเป็นชนชั้นที่ถูกขูดรีดภายใต้ระบบทุนนิยม ซึ่งเป็นผู้ถูกบังคับให้ยอมรับค่าแรงขั้นต่ำเพื่อใช้งาน⁠ปัจจัยการผลิตที่ชนชั้นกระฎุมพีเป็นเจ้าของ

คาร์ล มาคส์โต้แย้งว่าการถูกดขี่โดยระบบทุนนิยมนี้ทำให้ชนกรรมาชีพมีผลประโยชน์ร่วมกันทางการเมืองและเศรษฐกิจโดยไม่ต้องคำนึงถึงพรมแดนของรัฐชาติ และชี้ข่องว่าชนกรรมาชีพควรยึดอำนาจมาจากพวกนายทุนเพื่อสร้างสังคมใหม่ที่ไร้การแบ่งแยกทางชนชั้น

ทฤษฎีลัทธิมากซ์ใช้คำว่า ชนกรรมาชีพ กับชนชั้นทางสังคมซึ่งไม่เป็นเจ้าของปัจจัยการผลิตและสามารถยังชีพได้ด้วยวิธีเดียว คือ ขายพลังแรงงานของตนเพื่อให้ได้ค่าจ้างหรือเงินเดือน ชนกรรมาชีพเป็นลูกจ้าง ทว่าบ้างอาจเรียกผู้ได้รับเงินเดือนว่า salariat อย่างไรก็ดี สำหรับมากซ์ ลูกจ้างอาจได้เงินเดือนแทนที่จะได้ค่าจ้างโดยตัวเอง ลัทธิมากซ์มองชนกรรมาชีพและชนชั้นกระฎุมพี (bourgeoisie) ว่าอยู่ในฐานะที่ขัดแย้งกัน เพราะคนงานปรารถนาให้ค่าจ้างของตัวให้สูงที่สุดเท่าที่เป็นไปได้โดยอัตโนมัติ ขณะที่เจ้าของและตัวแทนปรารถนาให้ค่าจ้าง (ราคา) ต่ำที่สุดเท่าที่เป็นไปได้

ในทฤษฎีลัทธิมากซ์ ขอบเขตระหว่างชนกรรมาชีพกับชนชั้นนายทุนน้อย (petite bourgeoisie) บางส่วน ซึ่งอาศัยการจ้างตนเอง (self-employment) ณ รายได้ซึ่งเท่ากับหรือน้อยกว่าค่าจ้างปกติเป็นหลักแต่ไม่ใช่ทั้งหมด กับลุมเพนโพรเลทารีอัท (Lumpenproletariat) ซึ่งไม่อยู่ในการจ้างงานตามกฎหมาย ไม่จำเป็นต้องนิยามชัดเจน ขณะที่มักเป็นการยากที่จะตัดสินว่าปัจเจกบุคคลอยู่ในชนชั้นใด จากจุดยืนของสังคมทั้งหมด การแบ่งชนชั้นนั้นไม่อาจแย้งได้ หลักฐานยืนยันว่ามีการแบ่งชนชั้นที่ง่ายที่สุด คือ การต่อสู้ระหว่างชนชั้น เช่น การนัดหยุดงาน แม้ลูกจ้างคนหนึ่งอาจไม่แน่ใจว่าตัวอยู่ในชนชั้นใดในความรู้สึกแห่งตน แต่เมื่อเพื่อนร่วมงานของเขานัดหยุดงาน ในทางวัตถุพิสัย (objectively) เขาถูกบังคับให้ปฏิบัติตามชนชั้นหนึ่ง (คือ เพื่อนร่วมงานของเขา หรือชนกรรมาชีพ) มากกว่าอีกชนชั้นหนึ่ง (คือ ชนชั้นกระฎุมพี) มากซ์กำหนดข้อแตกต่างชัดเจนระหว่างชนกรรมาชีพซึ่งเป็นคนงานได้เงินเดือน ซึ่งเขามองว่าเป็นชนชั้นก้าวหน้า กับลุมเพนโพรเลทารีอัท "ชนกรรมาชีพผ้าขี้ริ้ว" (rag-proletariat) คือ ผู้ยากจนที่สุดในสังคมและผู้ที่สังคมไม่ยอมรับ (outcast) เช่น ขอทาน สิบแปดมงกุฎ คนเต้นกินรำกิน นักแสดงขอทาน (busker) อาชญากรและโสเภณี ซึ่งเขามองว่าเป็นชนชั้นเสื่อม (retrograde) พรรคการเมืองสังคมนิยมมักมีความยุ่งยากต่อคำถามว่าพวกเขาควรแสวงการจัดระเบียบและเป็นตัวแทนของชนชั้นล่างทั้งหมด หรือเฉพาะชนกรรมาชีพลูกจ้าง

ตามลัทธิมากซ์ ทุนนิยมเป็นระบบซึ่งตั้งอยู่บนการแสวงหาประโยชน์จากชนกรรมาชีพโดยชนชั้นกระฎุมพี การแสวงหาประโยชน์ดังกล่าวเกิดขึ้นดังนี้: คนงาน ซึ่งไม่เป็นเจ้าของปัจจัยการผลิต ต้องใช้ปัจจัยการผลิตซึ่งเป็นทรัพย์สินของผู้อื่นเพื่อผลิต ผลคือ เพื่อหารายได้ประทังชีพ แทนที่จะจ้างปัจจัยการผลิตเหล่านั้น เขากลับถูกนายทุนจ้างและทำงานผลิตสินค้าหรือบริการให้ สินค้าและบริการเหล่านี้กลายเป็นทรัพย์สินของนายทุน ซึ่งไปขายที่ตลาด

ความมั่งคั่งที่ผลิตขึ้นส่วนหนึ่งถูกนำมาจ่ายเป็นค่าจ้างคนงาน (ต้นทุนแปรผัน) อีกส่วนหนึ่งใช้ทำปัจจัยการผลิตใหม่ (ต้นทุนคงที่) ขณะที่ส่วนที่สาม มูลค่าส่วนเกิน ถูกแบ่งระหว่างการหยิบฉวยส่วนตัวของนายทุน (กำไร) และเงินที่ใช้จ่ายค่าเช่า ภาษี ดอกเบี้ย ฯลฯ มูลค่าส่วนเกินแตกต่างกันระหว่างความมั่งคั่งที่ชนกรรมาชีพผลิตขึ้นผ่านงานของชนนั้น และความมั่งคั่งที่ชนกรรมาชีพบริโภคเพื่อยังชีพและให้แรงงานต่อบริษัทนายทุน มูลค่าส่วนเกินส่วนหนึ่งใช้เพื่อทำใหม่หรือเพิ่มปัจจัยการผลิต อาจเป็นในเชิงปริมาณหรือคุณภาพ (คือ มูลค่าส่วนเกินเปลี่ยนเป็นทุน) และเรียก มูลค่าส่วนเกินที่กลายเป็นทุน (capitalised surplus value) สิ่งที่เหลืออยู่ถูกนายทุนบริโภค

โภคภัณฑ์ที่ชนกรรมาชีพผลิตและนายทุนขายถูกคำนวณเป็นมูลค่าตามปริมาณแรงงานซึ่งรวบรวมอยู่ในนั้น สิ่งเดียวกันเกิดขึ้นสำหรับกำลังแรงงานของคนงานเอง คือ มันถูกคำนวณเป็นมูลค่า ไม่ใช่สำหรับปริมาณความมั่งคั่งที่ผลิต แต่เป็นปริมาณแรงงานที่จำเป็นเพื่อผลิตและผลิตซ้ำ ฉะนั้น นายทุนจึงได้ความมั่งคั่งจากแรงงานของลูกจ้างตัว หาใช่การทำหน้าที่การเข้ามีส่วนร่วมของบุคคลในกระบวนการผลิต ซึ่งอาจไม่มีเลย หากเป็นการทำหน้าที่ของความสัมพันธ์เกี่ยวกับกฎหมายของทรัพย์สินต่อปัจจัยการผลิต นักลัทธิมากซ์แย้งว่า ความมั่งคั่งใหม่ถูกสร้างขึ้นผ่านแรงงานที่ใช้กับทรัพยากรธรรมชาติ

มากซ์แย้งว่าชนกรรมาชีพมีเป้าหมายเพื่อแทนที่ระบบทุนนิยมด้วยลัทธิเผด็จการโดยชนกรรมาชีพ ยุบความสัมพันธ์ทางสังคมที่รองรับระบบชนชั้น แล้วพัฒนาสู่สังคมคอมมิวนิสต์ซึ่ง "การพัฒนาแต่ละบุคคลอย่างอิสระเป็นเงื่อนไขของการพัฒนาทุกคนอย่างอิสระ"