ภาษาฮาวาย

ภาษาฮาวาย (ฮาวาย: ʻŌlelo Hawaiʻi, ออกเสียง: [ʔoːˈlɛlo həˈvɐjʔi]) เป็นภาษาพอลินีเชียและภาษาใกล้สูญขั้นวิกฤตในตระกูลภาษาออสโตรนีเซียนที่ได้ชื่อภาษามาจากเกาะฮาวาย เกาะที่ใหญ่ที่สุดในหมู่เกาะมหาสมุทรแปซิฟิกเขตร้อนตอนเหนือ ภาษาฮาวายและภาษาอังกฤษเป็นภาษาราชการของรัฐฮาวายพระเจ้าคาเมฮาเมฮาที่ 3 ทรงสถาปนารัฐธรรมนูญที่เขียนขึ้นเป็นภาษาฮาวายครั้งแรกใน ค.ศ. 1839 ถึง 1840

ภาษาฮาวาย
ʻŌlelo Hawaiʻi
ประเทศที่มีการพูด	หมู่เกาะฮาวาย
ภูมิภาค	รัฐฮาวาย (นีเฮา)
ชาติพันธุ์	ชาวฮาวายพื้นเมือง
จำนวนผู้พูด	ภาษาแม่: 2,000 คน ภาษาที่ 2: 22,000–24,000 คน ใช้ในบ้าน: 18,000 คน  (2007)
ตระกูลภาษา	ออสโตรนีเซียน มลายู-พอลินีเชีย โอเชียเนีย พอลินีเชีย พอลินีเชียตะวันออก Marquesic ภาษาฮาวาย
รูปแบบก่อนหน้า	ออสโตรนีเซียดั้งเดิม มลายู-พอลินีเชียดั้งเดิม โอเชียเนียดั้งเดิม แปซิฟิกกลางดั้งเดิม พอลินีเชียดั้งเดิม ภาษาฮาวาย
ภาษาถิ่น	ฮาวายมาตรฐาน สำเนียงนีเฮา สำเนียงอื่น ๆ
ระบบการเขียน	อักษรละติน (ชุดตัวอักษรฮาวาย) อักษรเบรลล์ฮาวาย
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการ	สหรัฐ  รัฐฮาวาย
รหัสภาษา
ISO 639-2	haw
ISO 639-3	haw
Linguasphere	39-CAQ-e
แผนที่ชุดภาษาใกล้สูญของโลกของยูเนสโกจัดให้ภาษาฮาวายเป็นภาษาใกล้สูญขั้นวิกฤต
บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทอักษรสากล หากระบบของคุณไม่รองรับการแสดงผลที่ถูกต้อง คุณอาจเห็นปรัศนี กล่อง หรือสัญลักษณ์อย่างอื่นแทนที่อักขระยูนิโคด

ใน ค.ศ. 1896 สาธารณรัฐฮาวายกำหนดให้ภาษาอังกฤษเป็นภาษาราชการในโรงเรียน จำนวนผู้พูดภาษาฮาวายเป็นภาษาแม่ลดลงเรื่อย ๆ ในช่วงคริสต์ทศวรรษ 1830 ถึงคริสต์ทศวรรษ 1950 ภาษาอังกฤษเข้ามาแทนที่ภาษาฮาวายในเกาะที่มีคนอาศัยอยู่ 6 จาก 7 เกาะ ใน ค.ศ. 2001 มีผู้พูดภาษาฮาวายเป็นภาษาแม่เหลือน้อยกว่าร้อยละ 0.1 จากประชากรทั้งรัฐ นักภาษาศาสตร์จึงไม่แน่ใจว่าภาษาฮาวายกับภาษาใกล้สูญอื่น ๆ จะอยู่รอดหรือไม่.^{[ไม่อยู่ในแหล่งอ้างอิง]}

ถึงกระนั้น ตั้งแต่ประมาณ ค.ศ. 1949 ถึงปัจจุบัน มีการให้ความสนใจและส่งเสริมภาษาฮาวายเพิ่มมากขึ้นเรื่อย ๆ โรงเรียนอนุบาลสอนภาษาฮาวายสาธารณะที่เรียกว่า Pūnana Leo ก่อตั้งขึ้นใน ค.ศ. 1984 และโรงเรียนสอนภาษาแห่งอื่นก่อตั้งขึ้นตามมาในเวลาไม่นาน นักเรียนกลุ่มแรกที่เริ่มเรียนในโรงเรียนอนุบาลภาษาฮาวายสำเร็จการศึกษาจากวิทยาลัยแล้ว และหลายคนพูดภาษาฮาวายได้คล่อง อย่างไรก็ตาม ทางยูเนสโกยังคงจัดให้ภาษาฮาวายอยู่ในกลุ่มภาษาใกล้สูญขั้นวิกฤต

ภาษาพิดจินฮาวาย (หรือภาษาอังกฤษครีโอลฮาวาย (Hawaii Creole English, HCE)) เป็นภาษาครีโอลที่มีผู้พูดในรัฐฮาวายมากกว่าภาษาฮาวาย นักภาษาศาสตร์บางส่วน รวมถึงคนท้องถิ่นจำนวนมากโต้แย้งว่า ภาษาพิดจินฮาวายเป็นภาษาย่อยของภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน ภาษาพิดจินครีโอลถือกำเนิดจากผู้อพยพที่มาจากญี่ปุ่น จีน ปวยร์โตรีโก เกาหลี โปรตุเกส สเปน และฟิลิปปินส์ ซึ่งกลายมาเป็นสิ่งจำเป็นในไร่ใหญ่ แรงงานชาวฮาวายและผู้อพยพ รวมถึง "luna" หรือผู้ดูแล ต่างพบวิธีสื่อสารกันเอง ในที่สุดภาษาพิดจินจึงกระจายออกจากไร่ใหญ่และเข้าสู่ชุมชนที่ใหญ่ขึ้น โดยยังคงใช้มาจนถึงทุกวันนี้

ชื่อ

กลุ่มภาษาและต้นตอ

ภาษาฮาวายเป็นภาษาพอลินีเชียที่อยู่ในตระกูลภาษาออสโตรนีเซียน โดยมีความใกล้ชิดกับภาษาพอลินีเชียอื่น ๆ เช่น ซามัว, Marquesan, ตาฮีตี, มาวรี, ราปานูอี (ภาษาในเกาะอีสเตอร์) และตองงา

Schütz (1994) รายงานว่า ชาว Marquesan เข้าล่าอาณานิคมหมู่เกาะเมื่อประมาณ ค.ศ. 300 ตามมาด้วยคลื่นผู้อพยพในเวลาต่อมาจากหมู่เกาะโซไซเอตีและซามัว-ตองงา เมื่อเวลาผ่านไป ภาษาของพวกเขากลายมาเป็นภาษาฮาวายในหมู่เกาะฮาวาย คิมูระและวิลสัน (1983) ยังกล่าวอีกว่า:

นักภาษาศาสตร์ยอมรับว่าภาษาฮาวายมีความใกล้ชิดกับภาษาพอลินีเชียตะวันออก โดยมีความเชื่อมโยงอย่างหนักแน่นเป็นพิเศษในหมู่เกาะมาร์เคซัสตอนใต้ และความเชื่อมโยงรองในตาฮีติ ซึ่งอาจอธิบายได้ด้วยการเดินทางระหว่างหมู่เกาะฮาวายกับหมู่เกาะโซไซเอตี

ความเข้าใจระหว่างกัน

แจ็ก เอช. วาร์ด (1962) ได้ทำการศึกษาโดยใช้คำศัพท์พื้นฐานและถ้อยคำสั้น ๆ เพื่อพิจารณาระดับความเข้าใจระหว่างภาษาพอลินีเชียที่แตกต่างกัน พบว่าความเข้าใจระหว่างกันของภาษาฮาวายกับภาษา Marquesan อยู่ที่ร้อยละ 41.2 ตาฮีตีอยู่ที่ร้อยละ 37.5 ซามัวอยู่ที่ร้อยละ 25.5 และตองงาอยู่ที่ร้อยละ 6.4

ประวัติ

อักขรวิธี

ก่อนหน้าการติดต่อกับชาวตะวันตก ชาวฮาวายไม่มีภาษาเขียนของตนเอง ยกเว้นสัญลักษณ์ศิลปะสกัดหิน โดย ka pīʻāpā Hawaiʻi ชุดตัวอักษรฮาวายสมัยใหม่ อิงจากอักษรละติน ศัพท์ภาษาฮาวายลงท้ายด้วยเสียงสระเท่านั้น และพยัญชนะทั้งหมดต้องตามหลังด้วยสระ ลำดับพยัญชนะฮาวายเรียงสระทั้งหมดก่อนหน้าพยัญชนะ ตามตารางข้างล่างนี้

Aa	Ee	Ii	Oo	Uu	Hh	Kk	Ll	Mm	Nn	Pp	Ww	ʻ
/a/	/e/	/i/	/o/	/u/	/h/	/k~t/	/l/	/m/	/n/	/p/	/v~w/	/ʔ/

ต้นกำเนิด

อ้างอิง

1. "Hawaiian". SIL International. 2015. สืบค้นเมื่อ 13 January 2016.
2. "How Many People Speak Hawaiian? - Hawaii Star". 5 August 2023.
3. https://www.census.gov/data/tables/2013/demo/2009-2013-lang-tables.html/ ^{[URL เปล่า]}
4. https://www.researchgate.net/publication/326511235_Digital_Realities_of_Indigenous_Language_Revitalization_A_Look_at_Hawaiian_Language_Technology_in_the_Modern_World ^{[URL เปล่า]}
5. ภาษาฮาวาย ที่ Ethnologue (25th ed., 2022)
6. Mary Kawena Pukui; Samuel Hoyt Elbert (2003). "lookup of ʻōlelo". in Hawaiian Dictionary. Ulukau, the Hawaiian Electronic Library, University of Hawaii Press.
7. "Article XV, Section 4". Constitution of the State of Hawaiʻi (ภาษาอังกฤษ). Hawaiʻi State Legislature. 1978. สืบค้นเมื่อ 24 September 2018.
8. "ʻOkatoba 8: Kumukānāwai o ka Makahiki 1840". Punawaiola (ภาษาอังกฤษ). University of Hawaiʻi at Mānoa. 2024. สืบค้นเมื่อ 22 August 2024.
9. Gutierrez, Ben (2022-04-28). "Lawmakers adopt resolution apologizing for ban on Hawaiian language in schools". www.hawaiinewsnow.com. สืบค้นเมื่อ 2023-01-21.
10. see e.g. (Hinton & Hale 2001)
11. "The 1897 Petition Against the Annexation of Hawaii". National Archives and Records Administration. 15 August 2016.
12. "UNESCO Atlas of the World's Languages in danger". unesco.org (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2017-11-20.
13. "Languages Spoken in Hawaii". Exclusive Hawaii Rehab. 3 December 2021. สืบค้นเมื่อ 16 January 2022.
14. Fishman, Joshua A. (1977). ""Standard" versus "Dialect" in Bilingual Education: An Old Problem in a New Context". The Modern Language Journal. 61 (7): 315–325. doi:10.1111/j.1540-4781.1977.tb05146.x. ISSN 0026-7902.
15. Haertig, E.W. (1972). Nana i Ke Kumu Vol 2. Hui Hanai.
16. Lyovin (1997:257–258)
17. "Polynesian languages". Encyclopedia Britannica (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2020-06-02.
18. Schütz (1994:334–336, 338 20n)
19. Elbert & Pukui (1979:35–36)
20. Kimura & Wilson (1983:185)
21. Schütz, Albert J. (2020). Hawaiian Language Past, Present, and Future. United States: University of Hawaii Press. p. 31. ISBN 978-0824869830.
22. Wight (2005:x)
23. Schütz (1994:217, 223)

ข้อมูล

• Andrews, Lorrin (1836). A Vocabulary of Words in the Hawaiian Language. Press of the Lahainaluna high school.
• Andrews, Lorrin (1865). A Dictionary of the Hawaiian Language. Notes by William de Witt Alexander. Originally published by Henry M. Whitney, Honolulu, republished by Island Heritage Publishing 2003. ISBN 0-89610-374-9.
• Carter, Gregory Lee (1996). The Hawaiian Copula Verbs He, ʻO, and I, as Used in the Publications of Native Writers of Hawaiian: A Study in Hawaiian Language and Literature (วิทยานิพนธ์ Ph.D.). University of Hawaiʻi.
• Elbert, Samuel H. (1954). "Hawaiian Dictionaries, Past and Future". Hawaiian Historical Society Annual Reports. hdl:10524/68.
• Elbert, Samuel H.; Pukui, Mary Kawena (1979). Hawaiian Grammar. Honolulu: The University Press of Hawaii. ISBN 0-8248-0494-5.
• Hinton, Leanne; Hale, Kenneth (2001). The Green Book of Language Revitalization in Practice. Academic Press.
• Kimura, Larry; Wilson, Pila (1983). "Native Hawaiian Culture". Native Hawaiian Study Commission Minority Report. Washington: United States Department of Interior. pp. 173–203.
• Kinney, Ruby Kawena (1956). "A Non-purist View of Morphomorphemic Variations in Hawaiian Speech". Journal of the Polynesian Society. 65 (3): 282–286. JSTOR 20703564.
• Lyovin, Anatole V. (1997). An Introduction to the Languages of the World. New York: Oxford University Press, Inc. ISBN 0-19-508116-1.
• Newbrand, Helene L. (1951). A Phonemic Analysis of Hawaiian (วิทยานิพนธ์ M.A.). University of Hawaiʻi.
• Pukui, Mary Kawena; Elbert, Samuel H. (1986). Hawaiian Dictionary. Honolulu: University of Hawaiʻi Press. ISBN 0-8248-0703-0.
• Schütz, Albert J. (1994). The Voices of Eden: A History of Hawaiian Language Studies. Honolulu: University of Hawaiʻi Press. ISBN 0-8248-1637-4.
• Warner, Sam L. (1996). I Ola ka ʻŌlelo i nā Keiki: Ka ʻApo ʻia ʻana o ka ʻŌlelo Hawaiʻi e nā Keiki ma ke Kula Kaiapuni. [That the Language Live through the Children: The Acquisition of the Hawaiian Language by the Children in the Immersion School.] (วิทยานิพนธ์ Ph.D.). University of Hawaiʻi. OCLC 38455191.
• Wight, Kahikāhealani (2005). Learn Hawaiian at Home. Bess Press. ISBN 1-57306-245-6. OCLC 76789116.

อ่านเพิ่ม

• Churchward, C. Maxwell (1959). Tongan Dictionary. Tonga: Government Printing Office.
• Dyen, Isidore (1975). "A Lexicostatistical Classification of the Austronesian Languages". Linguistic Subgrouping and Lexicostatistics. Janua Linguarum. The Hague: Mouton. ISBN 9789027930545. OCLC 569538071 – โดยทาง Internet Archive. Reprinted: ISBN 9783110880830
• Fernández Asensio, Rubèn (2014). "Language policies in the Kingdom of Hawaiʻi: Reassessing linguicism". Language Problems & Language Planning (ภาษาอังกฤษ). John Benjamins Publishing Company. 38 (2): 128–148. doi:10.1075/lplp.38.2.02fer. ISSN 0272-2690.
• Fernández Asensio, Rubèn (2019). "The demise of Hawaiian schools in the 19th century" (PDF). Linguapax Review (ภาษาอังกฤษ). Barcelona: Linguapax International. 7: 13–29. ISBN 9788415057123.
• Li, Paul Jen-kuei (2001). "The Dispersal of the Formosan Aborigines in Taiwan" (PDF). Language and Linguistics. 2 (1): 271–278. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2006-10-12.
• Li, Paul Jen-kuei (2004). Numerals in Formosan Languages. Taipei: Academia Sinica.* Parker Jones, ʻŌiwi (2009). "Loanwords in Hawaiian". ใน Haspelmath, M.; Tadmor, U. (บ.ก.). Loanwords in the World's Languages: A Comparative Handbook (ภาษาอังกฤษ). Berlin: Mouton de Gruyter. pp. 771–789. ISBN 978-3-11-021843-5. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-02-09.
• Parker Jones, ʻŌiwi (2018). "Hawaiian". Journal of the International Phonetic Association (ภาษาอังกฤษ). 48 (1): 103–115. doi:10.1017/S0025100316000438. S2CID 232350292.
• Ramos, Teresita V. (1971). Tagalog Dictionary. Honolulu: The University Press of Hawaii. ISBN 0-87022-676-2.* U.S. Census (April 2010). "Table 1. Detailed Languages Spoken at Home and Ability to Speak English for the Population 5 Years and Over for the United States: 2006–2008" (MS-Excel Spreadsheet). American Community Survey Data on Language Use. Washington, DC, US: U.S. Census Bureau. สืบค้นเมื่อ May 7, 2012.
• Wilson, William H. (1976). The O and A Possessive Markers in Hawaiian (วิทยานิพนธ์ M.A.). University of Hawaiʻi. OCLC 16326934.

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี ในภาษาฮาวาย

มีการทดสอบ ภาษาฮาวาย ของWiktionary ที่วิกิมีเดีย อินคิวเบเตอร์

วิกิท่องเที่ยว มีคำแนะนำการท่องเที่ยวสำหรับ Hawaiian phrasebook

วิกิตำรามีตำราในหัวข้อ Hawaiian

• Ulukau, Hawaiian dictionaries online
• Niuolahiki Distance Learning Program (a moodle-based online study program for Hawaiian)
• Ulukau – the Hawaiian electronic library, includes English to/from Hawaiian dictionary
• digitized Hawaiian language newspapers published between 1834 and 1948
• Hawaiian Vocabulary List (from the World Loanword Database)
• Ka Haka ʻUla O Keʻelikōlani, College of Hawaiian Language เก็บถาวร 2008-05-16 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Kulaiwi – learn Hawaiian through distance learning courses
• Hawaiian.saivus.org เก็บถาวร 2011-11-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน – Detailed Hawaiian Language Pronunciation Guide
• Traditional and Neo Hawaiian: The Emergence of a New Form of Hawaiian Language as a Result of Hawaiian Language Regeneration
• "Hale Pa'i" Article about Hawaiian language newspapers printed at Lahainaluna on Maui. Maui No Ka 'Oi Magazine Vol.12 No.3 (May 2008).
• "Speak Hawaiian" Article about Hawaiian language resource on iPhone. (May 2010).
• How to Pronounce "Hawaiʻi", Kelley L. Ross, Ph.D., 2008
• OLAC Resources in and about the Hawaiian language
• " เก็บถาวร 2016-05-22 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน Article about Hawaiian Dictionary resource on iPhone in Honolulu Magazine. (May 2012).